Document Type : Research Paper
Authors
1 Ph.D Candidate, Department of Archaeology, University of Tehran
2 Professor, Department of Archaeology, University of Tehran
Abstract
The problem of historical geography and extent of Median territory in Neo-Assyrian period, from 9th to 7th centuries B.C. has always made dissensions. Given the extent of Median territory in Achaemenid and Parthian periods, early historians and Assyriologists in the late 19th and early 20th centuries considered Median realm extending from Zagros mountains to central plateau of Iran. From 1970s onwards, however, a new minimalistic approach to the historical geography of Neo-Assyrian Zagros has appeared and proposed a large Median territory than previously assumed and located Media on the western flanks of Alvand Mountain ranges. The advocates of this minimalistic approach have put limits on the extent of Assyrian dominance in Iran and consider the Alvand as the last spot of Assyrian Armies’ penetration to the east. The present study deals with assessing these contradictory assumptions. We also try to determine the Median boarders and also try to locate the main regions and cities of Media based on the Assyrian written sources.
Keywords
ابن اسفندیار، بهاءالدین محمد بن حسن (1320)، تاریخ طبرستان، ج اول، به تصحیح عباس اقبال آشتیانی، به اهتمام محمد رمضانی، تهران، کلالۀ خاور.
ابن خردادبه (1371)، مسالک و ممالک، ترجمۀ سعید خاکرند، تهران، موسسۀ مطالعات و انتشارات تاریخی ملل با همکاری موسسۀ فرهنگی حنفا.
استرابو (1382)، جغرافیای استرابو، سرزمین‌های زیر فرمان هخامنشیان، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
اعلم، هوشنگ (1379)، «پَتِشخوارگر»، دانشنامۀ جهان اسلام، ج پنجم، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی.
آملی، اولیاءالله (1348)، تاریخ رویان، تصحیح و تحشیه دکتر منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
دیاکونوف، ایگور میخائیلوویچ (1371)، تاریخ ماد، ترجمۀ کریم کشاورز، چ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
زند بهمن‌یسن: مؤلف ناشناس (1385)، تصحیح متن، آوانویسی، برگردان فارسی و یادداشت‌ها از محمدتقی راشد محصل، چ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شهرستان‌های ایرانشهر: مؤلف ناشناس (1388)، مترجم: شهرام جلیلیان، با آوانویسی، ترجمۀ فارسی و یادداشت‌ها از تورج دریایی، تهران، توس.
عبدی، کامیار (1372)، «وارسی دورۀ ماد (قسمت اول)»، باستان‌شناسی و تاریخ، سال هشتم، شمارۀ اول، پاییز و زمستان 72، 15-28.
علی‌یف، اقرار (1388)، پادشاهی ماد، ترجمۀ کامبیز میر بهاء، تهران، ققنوس.
فرنبغ دادگی (1385)، بُندهِش، گزارنده: مهرداد بهار، چ سوم، تهران، توس.
کارنامۀ اردشیر پاپکان (1354) با متن پهلوی، آوانویسی و ترجمۀ فارسی و واژه‌نامه، دکتر بهرام فره‌وشی، چ اول، تهران، دانشگاه تهران.
کالیکان، ویلیام (1387)، مادی‌ها و پارسی‌ها، ترجمۀ گودرز اسعد بختیار، تهران، سمیر.
کامرون، جرج گلن (1365)، ایران در سپیده‌دم تاریخ، ترجمۀ حسن انوشه، چ اول، تهران، علمی و فرهنگی.
گیرشمن، رومن (1368)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، چ اول، تهران، علمی و فرهنگی.
مایر، والتر (1388)، متن و ترجمه گزارش لشکرکشی سارگن به اورارتو در سال 714 پ.م، ترجمه فرامرز نجد سمیعی، تهران، گنجینۀ هنر.
مرعشی، میر سید ظهیرالدین (1345)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمدحسین تسبیحی، تهران، موسسۀ مطبوعاتی شرق.
مستوفی، حمدالله (1362)، نزهةالقلوب، به سعی و اهتمام و تصحیح گای لسترنج، چ اول، تهران، دنیای کتاب.
ملازاده، کاظم (1388)، «پادشاهی مانا؛ نگاهی به ساختارهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی مانا بر پایۀ آگاهی‌های باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی»، باستانپژوهی، دورۀ جدید، سال چهارم، شمارۀ 7، 45-53.
ملازاده، کاظم (1391الف)، «پارشوا، پارسوا، پارسواش، پارسوماش و ارتباط آن با پارسی‌ها و مهاجرت آنان به داخل سرزمین ایران»، پژوهش‌های علوم تاریخی، دورۀ 4، شمارۀ 2، شمارۀ پیاپی 6، 107-123.
ملازاده، کاظم (1391ب)، «مطالعه در خصوص تاریخچه، جایابی و ساختار هگمتانه مادی»، مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شمارۀ 6، 5-16.
ملازاده، کاظم (1393) باستان‌شناسی ماد، تهران، سمت.
ملازاده، کاظم و معصومه طاهری دهکردی (1392)، «مطالعۀ جغرافیای تاریخی ماد، پیش از تشکیل پادشاهی و گسترش آن (672-835 ق.م)»، تاریخ اسلام و ایران، سال بیست و سوم، دورۀ جدید، شماره 20، پیاپی 110، زمستان 92، 143-166.
موسوی ساروی، سیدرحیم (1389)، «تبرستان به روایت بندهشن، در تبرستاننامه»، مجموعه مقالات تاریخ و باستان‌شناسی، دفتر نخست، به کوشش سید رحیم موسوی، تهران، مهرنوش.
مهجوری، اسماعیل (1381)، تاریخ مازندران، ج اول، تهران، توس.
مینوی خرد: مؤلف ناشناس (1391)، ترجمۀ احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، چ پنجم، تهران، توس.
ناصری، رضا و مهرداد ملک‌زاده (1391)، «دورۀ ماد در گونسپان پاتپۀ ملایر»، باستانپژوهی، دورۀ جدید، سال پنجم، شمارۀ 10-11، 106-109.
نامۀ تنسر (1311)، نامۀ تنسر هیربذان هیربذ اردشیر پاپکان به جُسنَف، شاه و شاهزادۀ پذشخوارگر (فدشوارگر)، ترجمه از پهلوی به عربی به قلم ابن مقفّع، ترجمه از عربی به فارسی به قلم ابن اسفندیار، به سعی و تحقیق مجتبی مینوی، تهران، مطبعۀ مجلس.
A’lam, Hušang. 1992. "The old Persian word Patišhuvariš and its later development", Tahqiqat-I Islami, vol. 7, no. 1: 195-224.
Billerbeck, A., 1898. Das Sandchak Suleimania und dessen persische Nachbarlandschaften zur babylonischen und assyrischen zeit. Leipzig.
Brown, S.C., 1979. Kinship to kingship, archaeological and historical sudies in Neo-Assyrian Zagros, PhD Thesis, Department of Anthropology, University of Toronto.
Brown, S.C., 1986. "Media and secondary state formation in the Neo-Assyrian Zagros: an anthropological approach to an Assyriological problem", JCS 38: 107-119.
Brown, S.C., 1988. "The Medikos Logos of Herodotus and the evolution of Median state", Achaemenid History III, Leiden: 71-86.
Curtis, J., 1984. Nush-i Jan III: The Small Finds, London.
Curtis, J., 2005. "The Material culture of Tepe Nush-i Jan and the end of the Iron Age III Period in Western Iran", Iranica Antiqua, vol. XL: 233-248.
Eilers, W., 1954. "Der Name Demawend", Ar.Or 22: 267-374.
Genito, B., 1986. "The Medes: a reassessment of the archaeological evidence", East and West36: 11-81.
Gopnik, H. and Rothman, M.S., 2011. On the high road, the history of Godin Tepe, Iran, Royal Ontario Museum.
Grantovsky, E.A., 1970. Rannya Istoriya Iranskikh Plemen Peredney Azii, Moscow.
Grantovsky, E.A., 1983. "Baktriya I Assiriya", in Baktriya-Tokharstan na drevnem iserdnevekovom Vostoke, Moscow.
Hansman, J.H., 1990. "Caspian gates", Encyclopedia Iranica, E. Yarshater (ed.): 61-62.
Henning, W.B., 1954. "Notes on the great inscription of Šapur I", in Jackson memorial volume, Bombay: 40-54.
Hertzfeld, E., 1968. The Persian Empire, Wiesbaden.
Howell, R., 1979. "Survey of the Malayer Plain", Iran XVII: 156-157.
Kent, R. G., 1953, Old Persian, Grammar Text Lexicon, (second revised ed.), American Oriental Society, New Haven, Connecticut.
König, F.W., 1938. "Bikni", Reallexicon der Assyriologie II, Berlin und Liepzig: 28-29.
Levine, L.D., 1972. Two Neo-Assyrian Stelae from Iran, Royal Ontario Museum, Art and Archaeology Occasional paper, 23, Toronto.
Levine, L.D., 1974. "Geographical studies in the Neo-Assyrian Zagros II", Iran XII: 99-124.
Medvedskaya, I.N., 1992."The question of the identification of 8th-7th century Median sites and the formation of the Iranian architectural tradition", AMI 25: 73-80.
Medvedskaya, I.N., 1995. "Byvali li Assiriicy v Ekbatana?", VDI 1995/2: 147-155.
Medvedskaya, I.N., 1997. "The localization of Hubuškia", in: S. Parpola and R.M. Whiting (eds.), Assyria 1995, Helsinki: 197-206.
Medvedskaya, I.N., 1999. "Media and its neighbors I: The localization of Ellipi", Iranica Antiqua XXXIV: 53-70.
Medvedskaya, I.N., 2002. "Were the Assyrians at Ecbatana", Journal of Kurdish Studies 16: 45-57.
Muscarella, O.W., 1987. "Median Art and Medizing Scholarship", JNES 46: 109-126.
Muscarella, O.W., 1994. "Miscellaneous Median matters", Achaemenid History VIII, Leiden: 57-64.
Olmstead, A.T., 1923. History of Assyria, The University of Chicago press.
Parpola, S., & Porter, M., 2001. The Helsinki Atlas of the Ancient Near East in the Neo-Assyrian Period, The Casco Bay Assyriological Institute, The Neo-Assyrian Text Corpus Project.
Ptolemy, Claudius. 1932., Geography, edited and English Translation by Edward L. Stevensen, NewYork.
Radner, K., 2003. "A Median sanctuary at Bīt-Ištar", in: G. Lanfranchi et al. (eds.), continuity of empire (?), Assyria, Media, Persia, Padova: 119-130.
ــــــــــــــــــ , 2013. "Assyria and the Medes", in: D. Potts (ed.), The Oxford Handbook of Ancient Iran: 442-454.
Reade, J.E., 1978. "Kassites and Iranians in Iran", Iran XVI: 137-143.
ــــــــــــــــــ , 1995. "Iran in Neo-Assyrian period", in: Liverani (ed.), Neo-Assyrian geography: 31-42.
Starr, I., 1990. Queries to the Sungod, State Archive of Assyria 4 (SAA 4), Helsinki.
Strabo, 1961. The Geography of Strabo, English Trans. by Horace Leonard Jones, Vol. 5, No.4 (reprinted), The Loeb Classical Library, London, Cambridge, Massachusette.
Streck, M., 1898-1899-1900. “Das Gebiet der heutigen landschaften Armenien, Kurdistan und Westpersien nach den babylonisch-assyrischen Keilinschriften”, ZA XIII (1898): 57- 100, ZA XIV (1989): 103-72, ZA XV (1900): 257-382.
Stronach, D., and Roaf, M., 2007. NUSH-I JAN I, The Major Buildings of the Median Settlement, The British Institute of Persian Studies, London.
Winckler, H., 1889. Die Keilschriftexte Sargons nach den Papierabklatschen und Originalen neu herausgegeben, 1-2, Leipzig.
Young, T.C., 1967. “The Iranian migration into the Zagros”, Iran V: 11-34.
Young, T.C., 1988. “The early history of the Medes and The Persians to the death of Cambyses”, in: Boardman et al. (eds.), Cambridge Ancient History, vol. 4, Cambridge: 1-23.
Zadok, R., 2000. “On the extent of Sargon II’s Campaign in Media”, NABU 2000/5: 9.
Zadok, R. 2001, “The ethno-linguistic characters of northwestern Iran and Kurdistan in The Neo-Assyrian Period”, Iran XXXX: 89-151.
منابع اختصاری
ARAB II: Luckenbill, D.D., 1927. Ancient records of Assyria and Babylonia, vol. 2, The University of Chicago Press, Chicago, Illinois.
RIMA 3: Grayson, A.K. 1996. Assyrian Rulers of the Early First Millennium B.C. II, (858-745 B.C), The royal inscription of Mesopotamia, Assyrian Period 3, Toronto, London.
RINAP 1: Tadmor, H & Yamada, S., 2011. The royal inscriptions of Tiglath-Pileser III (744-727 BC), and Shalmaneser V (726-722 BC), King of Assyria, The royal inscriptions of Neo-Assyrian period, vol. 1, Winona Lake, Indiana, Eisenbrauns.
RINAP 3/1: Grayson, A.K., and Novotny, J., 2012. The royal inscription of Sennacherib, king of Assyria (404-681 BC) Part 1, the royal inscriptions of Neo-Assyrian period, vol. 3/1, Winona Lake, Indiana, Eisenbrauns.
RINAP 4: Leichty, E., 2011. The royal inscriptions of Esarhaddon, King of Assyria (680-669 BC), the royal inscriptions of Neo-Assyrian period, vol. 4, Winona Lake, Indiana, Eisenbrauns.
)