Document Type : Research Paper
Authors
1 Professor, Department of Archaeology, University of Tehran
2 Ph. D Student of Archaeology, University of Frankfurt
Abstract
The diagnostic Zagros highland MC I ceramic assemblage is called Dalma, after the type site of Dalma Tepe in the southern Lake Urmia basin of Azerbaijan. The remarkable issue about this period, however, is the widespread distribution of these ceramics. Chronologically, the Dalma tradition is dated back to fifth and fourth millennium B.C .in west of Iran. The Dalma type sites in northwest of Iran bearing four Dalma diagnostic wares but in central Zagros especially in interaction spheres with other pottery traditions Dalma contexts experienced more pottery types. For examples to the more eastern areas in Abhar plain or Sojasroud valley, besides these Dalma wares, small samples of Central Plateau painted wares also appeared. In this context potteries sub-divided into two main original Dalma wares and peripheral wares classes. In contrast to the more southern parts, Dalma diagnostic type turns into secondary pottery tradition. In this article XRF analysis was carried out on Soha Chai Tepe Dalma assemblages, to better understand the nature of their distribution and to further the understanding of interaction between two adjacent pottery traditions.
Keywords
امیری، مصیب (1389)، «پیشرفت کاوش محوطۀباستانی چهارآرو»، منتشرنشده، پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران.
جوانمردزاده، اردشیر (1398)، «کاوش محوطۀ باستانی چشمة رجب»، منتشرنشده، پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران.
ذیفر، حامد؛ حمیدرضا ولیپور و عبّاس مترجم (1392)، «تل 11 استقراری از دورۀ مسسنگی در حوضۀ آبگیر سد تالوار بیجار استان کردستان»، پیام باستانشناس، سال دهم، شمارۀ نوزدهم، 15-36.
رحیمی سرخنی، رقیه (1387)، «گاه‌نگاری نسبی و مطلق سهاچای تپة زنجان»، منتشرنشده، پایاننامة کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر کمالالدین نیکنامی، دانشکدة ادبیات، دانشگاه تهران.
فاضلی نشلی، حسن و مرتضی جمالی (1381)، «تبیین فرایند تولید تخصصی سفال در روستای پیش از تاریخ زاغه براساس مطالعات باستانشناختی و نتایج پتروگرافی»، مجموعه مقالات نخستین همایش باستانسنجی در ایران و نقش علوم پایه در باستانشناسی، تهران، 203 -224.
طلایی، حسن؛ احمد علییاری؛ تقی ذوقی یاسمن (1388)، «بررسی فناوری سفالگری هزارة پنجم ق.م. با استفاده از روشهای آزمایشگاهی XRD وXRF در شمال مرکزی ایران»، مطالعات باستانشناسی، دورۀ 1، شمارۀ 1، 65-84.
عبداللهی مصطفی؛ کمالالدین نیکنامی؛ مرتضی حصاری؛ علیرضا سرداری زارچی (1393)، «روستانشینی و تغییرات فرهنگی جوامع شرق زاگرس مرکزی: کاوش باستانشناختی تپۀ قلاگپ»، مطالعات باستانشناسی، دورۀ 6، شمارۀ 1، 67-86.
علیبیگی، سجاد شکوه خسروی، میثم نیکزاد، محسن حیدری دستنائی، ناهید ثقفی یزدی، مسعود اکبری، زهرا جعفرزاده (1393)، «گزارش کاوش لایهشناختی تپة کول یری کاروانسرا در ارتفاعات شرق استان زنجان»، گزارش سیزدهمین گردهمایی سالانۀ باستانشناسی ایران، 10-12.
قندگر، جواد (1384)، «گزارش مقدماتی گمانهزنی توپراقلی تپة سد آی دوغموش شهرستان میانه»، منتشرنشده، پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران.
کاکا، غفور غلام شیرزاده؛ منیره محمدی (1393)، «گزارش مقدماتی بررسی و شناسایی باستانشناختی استقرارهای دورة مسوسنگحاشیةرودخانةقره‌چایشهرستانهایشازند،خندابوکمیجان»، گزارش سیزدهمین گردهمایی سالانۀ باستانشناسی ایران،10-12.
کارگر، بهمن (1372)، «بررسی و گمانهزنی در اهرنجان تپه و قره‌تپة دشت سلماس»، منتشرنشده، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر محمدصدالح صالحی و دکتر حسن طلایی، دانشگاه تهران.
مترجم، عباس (1393)، «کاوشهای باستانشناختی تپة قشلاق شهر بیجار»،منتشرنشده، پژوهشکدۀباستانشناسی، تهران.
مقدم، عباس (1387)، «پیشرفت کاوش محوطۀ باستانی چم‌قوله»،منتشرنشده، پژوهشکدۀباستانشناسی ایران، تهران.
موچشی، امیر ساعد؛ کمالالدین نیکنامی؛ مرجان مشکور؛ حسن فاضل نشلی؛ بهمن فیروزمندی شیره جین (1390)، «گاه‌نگاری نسبی و مطلق تپۀ کلنان بیجار: متعلق به دورۀ مسوسنگ میانه در غرب ایران»، نامۀ باستانشناس، شمارۀ1، دورۀ اول، 31-54.
میرزایی، فرنگیس (1390)، «لایهنگاری تپة قپان‌شاهین دژ با هدف شناخت لایههای استقراری»، منتشرنشده، پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران.
ولیپور، حمیدرضا (1385)، «گزارش کاوش تپة شیزر تاکستان استان قزوین»، منتشرنشده، پژوهشکدۀباستانشناسی، تهران.
ویت، مری و دایسون، رابرت (1382)، گاه‌نگار ی ایران باستان از هشت هزار تا دو هزار قبل از میلاد، ترجمة اکبر پورفرج و احمد چایچی، کرمان، نسل باران.
Abedi, A., Khatib Shahidi, H., Chataigner, C., Niknami, K., Eskandari, N., Kazempour, M., Pirmohammadi, A., Hosseinzadeh, J., Ebrahimi, G. (2014). "Excavation at Kul Tepe (Hadishahr), North-western Iran, 2010: First Preliminary Report", ANES 51:33-165.
Baxter, M. J. (1994). "Exploratory multivariate analysis in archaeology". Edinburgh Univ Pr.
(1999)," Detecting multivariate outliers in artefact compositional data", Archaeometry, 41(2), 321-338.
Berman, J. (1989), "Ceramic Production and Its Implications for the Sociopolitical Organization of the Susiana Plain during the Late'Ubaid." In: Henrickson, E.F. and Thuesen, I. (eds.), Upon this Foundation, the ‘Ubaid Reconsidered. Proceedings from the ‘Ubaid Symposium, Elsinore May 30th-June 1st 1988: 149-180. Copenhagen: Museum Tusculanum Press (The Carsten Niebuhr Institute Publications 10.
Burney, Charles A., and Lang, D. 1971. The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus. New York: Praeger.
Burney, C. A. (1961). "Excavations at Yanik Tepe, North-West Iran", Iraq 23 no. 2: 138–153.
(1962), "The excavations at Yanik Tepe, Azerbaijan", 1961 second preliminary report, Iraq 24 no.2: 134–152.
(1964), "The excavations at Yanik Tepe, Azerbaijan", 1962: Third preliminary report, Iraq 26: 54–61.
Contenau. G. and Ghirshman, R. (1935). Fouilles du Tepe Giyan, Pres de Nehavend 1931-1932. Paris.
Drennan, R. D. (2010), Statistics for archaeologists. Springer.
Forouzan, F., Glover, J. B., Williams, F., & Deocampo, D. (2012), "Portable XRF analysis of zoomorphic figurines, ''tokens'' and sling bullets from chogha gavaneh, Iran". Journal of Archaeological Science, 39(12), 3534-3541. Retrieved from WorldCat.
Dyson, R. H., Jr and Young, T. C., Jr. (1960), "The Solduz Valley, Iran: Pisdeli Tepe", Antiquity 40: 19–27.
Emami, M.A., Trettin,R. (2013), "High Tech in 5100 BC: multianalytical approach for characterisation of decorated pottery from Tappeh-Zaghe", Volume 29(2): 134-139
Hamlin, C. 1975. Dalma Tepe. Iran 13:111-127.
Frahm, E., Doonan, R., and Kilikoglou, V. (2013), "Handheld portable x-ray fluorescence of Aegean obsidians", Archaeometry, 56(2), 228-260. doi:10.1111/arcm.12012.
Fazeli, H., R. A. E. Coningham and A. M. Pollard (2001), "Chemical Characterisation of Late Neolithic and Chalcolithic Pottery from the Tehran Plain, Iran", Iran 39:55-69.
Fazeli Nashali, H., Vidale, M., Bianchetti, P. Guida, G. Coningham, R (2010), "The evolution of ceramic manufacturing technology during Late Neolithic and Transitional Chalcolithic periods at Tepe Pardis", AMI,
Goren, Y., Mommsen, H., and Klinger, J. (2011), "Non-destructive provenance study of cuneiform tablets using portable x-ray fluorescence (pxrf)", Journal of Archaeological Science, 38(3), 684-696. Retrieved from WorldCat.
Hejebri Nobari, A., Binandeh, A., Neyestani, J, Vahdati Nasab, H., (2012), "Excavation at Lavin Tepe in Northwest Iran", ANES 49:95-117.
Henrickson, E. (1983), Ceramic Style and Cultural Interaction in the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros, Iran, Doctoral dissertation, University of Toronto.
Henrickson, E. and Vitali, V. (1987), "The Dalma Tradition: Prehistoric Inter-Regional Cultural Integration in Highland Western Iran", Paleorient 13(2):37-45.
Holakooei, P., Petrucci, F. C., Tassinari, R., & Vaccaro, C. (2013), "Application of WDXRF in the provenance studies of Persian haft rang tiles: A statistical approach XRS X-Ray Spectrometry", 42(2), 105-115. doi:10.1002/xrs.2441
Hole, F. (1984), "Analysis of Structure and Design in Prehistoric Ceramics", World Archaeology 15:326-347.
Helfert, M. (2013). "Die portable energiedispersive röntgenfluoreszenzanalyse (P-ED-RFA) - studie zu methodischen und analytischen grundlagen ihrer anwendung in der archäologischen keramikforschung", In B. Ramminger (Ed.), Naturwissenschaftliche analysen vor- und frühgeschichtlicher keramik III: Methoden, anwendungsbereiche, auswertungsmöglichkeiten (Vol. 238, pp. 14-47). Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Hunt, A. M., and Speakman, R. J. (2015), "Portable XRF analysis of archaeological sediments and ceramics", Journal of Archaeological Science, 53, 626-638. doi:10.1016/j.jas.2014.11.031
Majidzadeh, Y. (1976), Early prehistoric cultures of the Central Plateau of Iran: An
Archaeological history of its development during the fifth and fourth millennium B.C. Doctoral dissertation, University of Chicago.
Mommsen, H., and Sjöberg, B. L. (2007), "The importance of the best relative fit factorwhen evaluating elemental concentration data of pottery demonstrated with Mycenaean sherds from sinda", Cyprus. Archaeometry, 49(2), 359-371. Retrieved from Google Scholar.
Morgenstein, M., and Redmount, C. A. (2005), Using portable energy dispersive x-ray fluorescence (EDXRF) analysis for on-site study of ceramic sherds at el hibeh, Egypt. Journal of Archaeological Science, 32(11), 1613-1623. Retrieved from WorldCat.
Schwedt, A., Mommsen, H., & Zacharias, N. (2004), "Post-Depositional elemental alterations in pottery: Neutron activation analyses of surface and core samples", Archaeometry, 46(1), 85-101. doi:10.1111/j.1475-4754.2004.00145.x
Solecki, R. L and Solecki, R. S.(1973) "Tepe Seavan. A Dalma period site in the Margavar Valley, Azerbaijan", Bulletin of the Asia Institute 3: 98–117.
Tonoike, Y. (2009), Beyond Style: Petrographic Analysis of Damla Ceeramics in Two Regions of Iran, Doctoral dissertation, Department of Anthropology. Yale University
Vandiver, P. (1985), Sequential Slab Construction: A Near Eastern Pottery Production Technology, 8000-3000 BC, Doctor of Philosophy, Massachusetts Institute of Technology.
Voigt, M. M. (1983). Hajji Firuz Tepe, Iran: The Neolithic Settlement (Hasanlu Excavation Reports, Vol. 1; University Museum Monograph 50, Philadelphia: UniversityOf Pennsylvania.
Wong, E.H.Y. (2008), Ceramic Characterization and Inter-site Relationships in the Northwestern Central Plateau, Iran, in the Late Neolithic to the Bronze Age, Doctoral dissertation, University of Sydney.
Young, T. C. (1969), "Excavations at Godin Tepe, First Report", Royal Ontario Museum, Occasional Paper 17 - 36.
(1973).Excavations at Godin Tappeh, Proceedings of the IInd. Annual Symposium of Archaelogical Research in Iran, A publication of the Iranian Center for Archaeological
Research, Tehran, Editor: Firouz Bagherzadeh: 80 – 90.
)