نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عباس رزم پوش ¹
• کریم حاجی زاده ²
• رضا رضالو ³
• بهروز افخمی ⁴

¹ دانشجو

² استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

³ استادیار دانشگاه محقق اردبیلی

⁴ دانشیار دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

آجر لعابدار یکی از زمینه‌های هنریِ مهم در حوزه فرهنگی مانّا است که در بناهای مذهبی و از جمله در معبد قلایچی استفاده شده است. آجرهای قلایچی حاوی طیف وسیعی از نقش‌مایه‌ها و نگاره‌ها هستند که علاوه بر ارزش هنری و بَصَری، یک یا چند صحنه روایی را برای نمایش مضامین معنویِ مشخص بازنمایی می‌کنند. در این نوشتار ضمنِ طبقه‌بندی تمام نگاره‌های موجود بر این آجرها در قالب 5 گروه و 52 گونه‌، مقایسه تطبیقی گسترده‌ای جهت بررسی تأثیر و تأثر آن‌ها با نقوشی در ایران و خارج از ایران، تعیین گاهنگاری نسبی و نهایتاً تبیین دلالت‌های محتوایی یا آئینی نقوش انجام شد. مقایسه گونه‌های متنوع نقوش آجرها نشان می‌دهد بخش عمده آن‌ها در دوران حکومت سارگون دوم و سناخریب آشوری در اواخر سده هشتم تا اوایل سده هفتم ق.م و با تأثیرپذیری از نقوش رایج در امپراطوری آشور در یک سنت هنریِ بومی در شمال‌غرب ایران تولید شده‌اند. بررسی محتوا و مضمون نقوش در کنار مطالعه گروهی دیگر از مواد فرهنگیِ مرتبط با بافت آئینی در قلایچی و سایر محوطه‌های مانایی نشانگر حضور باور مذهبیِ «نیایش درخت مقدس» و انجام اَعمالی مانند تطهیر، لایبیشن و قربانی در پیشگاه این درخت است که با هدف «زندگی‌بخشی به انسان»، «باروری زمین»، «پایداری زندگی» و «تجدید حیات پس از مرگ» انجام می‌شده است. این باور مذهبی پیش از مانّا در آشور رواج یافته و مجموعه مدارکی که در اینجا بررسی شدند شواهدی از وام‌گیری باور مذکور توسط مانّاها هستند.

کلیدواژه‌ها

• آجر لعابدار
• قلایچی
• مانّا
• مذهب مانّا
• شمال غرب ایران

عنوان مقاله [English]

Investigating the Motifs of Qalaichi Glazed Bricks and Their Content Implications

نویسندگان [English]

• Abbas Razmpoush ¹
• Karim Hajizadeh ²
• reza rezaloo ³
• Behrouz Afkhami ⁴

² Associate Prof., Department of Archaeology, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran

³ Associate Prof., Department of Archaeology, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.

⁴ Associate Professor, Department of archaeology, University of Mohaghegh Ardabili

چکیده [English]

Glazed brick is one of the most important artistic fields in the Mannaean cultural zone, which has been applied in religious buildings, including in the Qalaichi Temple. Qalaichi's bricks contain a wide range of motifs and iconographies that, despite their artistic and visual value, represent one or more narrative scenes to show specific spiritual and divine themes. In this article, the authors, classified all of the motifs into the five groups and fifty-two types. Furthermore, a comparative study has been made to examine their interactions with similar motifs in the Iranian plateau and its neighborhoods, to determine relative chronology, and finally to explain the content or ritual implications of motifs. This study shows that most of the motifs were produced and depicted during the reign of Sargon II and Sennacherib in the late eighth to early seventh century BC. The motifs used in these bricks have been greatly influenced by the style of the Assyrian motifs in an indigenous artistic tradition in northwestern Iran. Examining the content of the motifs, along with studying another group of cultural materials related to religious contexts in Qalaichi and other Mannaean sites, indicate the presence of a religious belief in worshipping the "sacred tree" and the practice of purification, libation, and making sacrifice in front of it. This religious belief was first spread in Assyria, and the acquisition of motifs with religious concepts and functions from Assyria for the Qalaichi's bricks was due to the acquisition of that religious belief in Manna.

کلیدواژه‌ها [English]

• Glazed brick
• Qalaichi
• Manna
• Mannaean religion
• NW Iran