نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مژگان جایز ¹
• حسن فاضلی نشلی ²

¹ استادیار پیش از تاریخ گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، مسئول بخش دست‌افزارهای سنگی موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران

² استاد گروه باستان شناسی، دانشگاه تهران

چکیده

صنایع سنگی غارهای هوتو، کمربند، التپه و کمیشان، فراوان‌ترین یافته‌های حاصل از کاوش در این محوطه‌ها از دوران میان‎سنگی و نوسنگی هستند که با عنوان «میان‌سنگی کاسپی» شناخته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که صنایع میان‌سنگی کاسپی را به عنوان صنعتی محلی و مستقل تعریف ‌می‌نماید، استفاده از ماده خام محلی در منطقه‌ای است که به لحاظ زیست‌محیطی، منطقه‌ای کنار بوم محسوب ‌می‌شود. غار هوتو، اولین بار در سال 1330 خورشیدی و مجددا در سال 1400 مورد کاوش قرار گرفته است. از کاوش‌های جدید در غار هوتو، مجموعاً 1479 عدد دست‌افزار سنگی از چهار دوره «انتقالی به مس و سنگ»، «نوسنگی باسفال»، «نوسنگی بی‌سفال» و «میان‌سنگی» به دست آمده است که در مقاله حاضر ویژگی‌های گونه‌شناسانه و فناورانه آنها توصیف شده‌اند. اتکاء کامل بر ماده خام محلی در تولید صنایع سنگی منجر به شکل‌گیری ویژگی‌هایی در این صنایع شده است که مهم‌ترین آنها ساختار فناوری خانگی در جوامعی است که در زمینه تأمین ماده خام کاملاً مستقل هستند و تقریباً تمام مراحل برداشت و تولید و مصرف ابزار در محوطه صورت می‌گرفته است. همچنین محاسبه اندیس برابری در صنایع هوتو نشانگر تنوع بالای فعالیت‌ها در اردوگاه‌های اصلی است. نکته دیگر در رابطه با ماده خام محلی این است که با توجه به ابعاد بزرگ ماده خام در دسترس، ‌اندازه بزرگ ابزارها و فراوانی ابزارهایی که روی تراشه‌ها ساخته شده‌اند طبیعی به نظر می‌رسد. اکثر این ویژگی‌ها در صنایع سنگی غار کمیشان هم قابل ملاحظه است.

کلیدواژه‌ها

• میان‌سنگی
• غار هوتو
• مازندران
• پارینه‌سنگی
• نوسنگی

موضوعات

• برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

عنوان مقاله [English]

Typo-technological Classification of the Chipped Stone Assemblage of Hotu Cave from Mesolithic to Transitional Chalcolithic: Reflections on Local Raw Material Procurement in Ecozone of Littoral Caspian Sea

نویسندگان [English]

• Mozhgan Jayez ¹
• Hassan Fazeli nashli ²

¹ Assistant Professor in Prehistoric Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran

² Professor, Department of Archaeology, University of Tehran

چکیده [English]

Prehistoric investigations in the southeast of the Caspian Sea started over a century ago. Today, the region is now well known mainly with its four caves: Kamarband, Hotu, Komishan and Altappeh. Hotu has been re-excavated in 2021, as a result of which 124 contexts have been uncovered spanning from Mesolithic to Historic period, based on the stratigraphy and archaeological finds. Totally 1477 chipped stones have been collected and the assemblage is uniformly made of local Behshahr chert in various colors. Local raw material procurement, which is a shared element in all the prehistoric assemblages from southeast of the Caspian Sea, is reflected in the technological structure of the assemblage, larger size of the tools (including “macro-geometrics”), as well as high values of evenness index which reflects the diversity of activities taken place in those sites. Technological changes are evident in the chipped stone assemblage from recent excavations at Hotu Cave from Mesolithic to Neolithic (introduction of pressure technique in removing blade-lets and sickle trapezoids); same change has been observed in the subsistence pattern based on the archeozoological research on animal bones. But whether such a change has occurred locally and gradually or it is a result of demic/idea movement from other regions could not be concluded solely from Hotu material because of the chronological gap between these periods.

کلیدواژه‌ها [English]

• Caspian Mesolithic
• Caspian Neolithic
• Hotu Cave
• Mazandaran
• Caspian Sea