نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد حسین عزیزی خرانقی ¹
• سمیرا عابدی ²
• جلال هاشمی مجومرد ³

¹ استادیار باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

² دانشگاه فنی و حرفه‌ای دختران یزد

³ اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد

چکیده

اقلیم خشک و بیابانی نواحی مرکزی ایران در استان یزد، حرکت شن‌های روان و ماسه‌زارهای بی‌پایان، منجر به ایجاد شرایطی خاص برای استقرارهای انسانی در این بخش از ایران شده است. در طول تاریخ کم‌آبی، خشکی زمین و هوا، آفتاب سوزان و مخصوصاً حرکت شن‌های روان در دشت یزد – اردکان که موضوع این گفتار است، تهدیدی دایمی برای شهرها و روستاهای مسکون در این خطه بوده و هست. حرکت شن‌های روان منجر به کور شدن قنوات و دفن شهرها و روستاها در این محدوده شده و ساکنین را مجبور به ترک محل و اسکان در مکان جدیدی می‌کرده است. اِسفَنجِرد؛ محوطه‌ای با وسعت تقریبی 85 هکتار، در بخش شمالی شهر مَجومِرد، شهرستان اشکذر، استان یزد قرار دارد که در توجه به مواد فرهنگی جمع‌آوری شده و مطالعات تطبیقی تاریخی در اوایل دوره صفویه به دلیل حرکت شن‌های روان در زیر ماسه‌زارها دفن شده است. بر اساس شواهد سطحی و مطالعات مقایسه‌ای، گاهنگاری پیشنهادی برای محوطه قرن پنج تا نهم هجری قمری (سلجوقی تا آغاز صفوی) است. محوطه در کنار مسیر اصلی جنوب به شمال و خراسان به فارس و اصفهان قرار داشته و با توجه به مستندات تاریخی مکتوب، وجود قنوات متعدد و موقعیت ویژه مکانی، منطقه‌ای معمور بوده است. مطالعه عکس‌های هوایی قدیمی و پراکندگی مواد فرهنگی و بقایای معماری سطحی و وسعت محدوده مورد بحث، بیانگر وجود آثاری بسیار غنی مخصوصاً از دوره سلجوقی در این محدوده است. فضاهای مسکونی و دیوارهای باغات پیرامون، بیانگر رونق زندگی در این منطقه بوده است.

کلیدواژه‌ها

• شن های روان
• مَجومِرد
• اِسفَنجِرد
• دوره سلجوقی
• ایلخانی

موضوعات

• برای مشاهده مقالات مرتبط با موضوع، روی نام موضوع کلیک کنید.

عنوان مقاله [English]

Esfanjerd, a buried Ancient city in the Majumerd Dune, Yazd

نویسندگان [English]

• Mohamad Hossein Azizi Kharanaghi ¹
• Samira Abedi ²
• Jalal Hashemi Majomerd ³

¹ Assistant Professor of Iranian Center for Archaeology (ICAR), Research Institute of Cultural Heritage and Truism

² Yazd Women's Technical and Vocational University

³ Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Yazd Province

چکیده [English]

The dry and desert climate of Yazd province, the movement of flowing sands, and endless sand dunes have led to the creation of special conditions for human settlements in this part of Iran. Throughout history, lack of water, dry land and air, scorching sun, and especially the movement of flowing sand in the Yazd-Ardakan plain, have been constant threats for the cities and villages in this region. Sfanjerd with approximately 85 hectares dimension is located in the northern part of Majumerd town, Ashkazar district, Yazd province, according to the cultural materials collected from the surface and historical comparative studies during of early Safavid period due to has been self-buried under the sands dunes. Based on the surface material and comparative studies, the 5th to the 9th century AH (Seljuk to early Safavid dynasty) is the suggested chronology for the site. Sfanjerd is located next to the main route from south to north of Iran, Khorasan to Fars and Isfahan, and according to the historical documents, the existence of numerous Qanats and a strategic location, it was an important region. old aerial photographs, the scattering of cultural materials on the surface, and the remains of the mudbrick architecture in the discussed site indicate the presence of a very rich settlement from the Seljuk dynasty, in this area. The residential spaces and the walls of the surrounding gardens have shown the prosperity of life in this area.

کلیدواژه‌ها [English]

• dune
• Majumerd
• Esfanjerd
• Seljuk
• Ilkhanid