نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه تهران

2 استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی ورامین واحد پیشوا، ورامین، ایران.

چکیده

نیمه دوم هزاره چهارم ق.م با پیچیده شدن جوامع برای ثبت بهتر فعالیت­های اقتصادی خط آغاز­ایلامی در فلات ایران و آغاز­میخی در بین­النهرین شکل گرفت. با توجه به شرایط سیاسی، اقلیمی و فرهنگی حاکم بر بخش عمده­ای از فلات ایران در نیمه دوم هزاره چهارم ق.م خط آغاز ­ایلامی توسط جوامع گوناگون فلات ایران مورد استفاده قرار گرفت و احتمالاً در فلات ایران اقوام، با فرهنگ و زبان­های گوناگونی وجود داشته که با این خط توانایی ثبت اسم با زبان­های مختلف را داشته­اند. همچنین در این خط نشانه­های عددی، اشیا، مالکیت و نشانه­های آوایی با یکدیگر ادغام شده­اند و جدا سازی آن­ها نیازمند شناخت کامل به این سیستم نگارش است و از طرفی هنوز در مرحله رمزگشایی این خط هستیم و امروزه با توجه به عدم شناخت درست نسبت به این خط و سیستم نگارش، جدا سازی و تفکیک این دو کار دشواری است. هدف از نوشتار پیش رو، معرفی و بررسی نشانه­های ادغام شده در اسم­های آوایی می­باشد که احتمالاً در میان نشانه­های اندیشه­نگاری ادغام شده است. شاید در گذشته با آوا خوانده می­شده اما هیچگاه نشانه آوایی مرتبط با اسم نبوده است. روش بررسی بدین­سان است پس از دسته بندی گروه­های متون مشابه که احتمالاً توسط یک کاتب نگاشته یا دسته ای از گل­نبشته­هایی که توسط یک نقش مهر ممهور شده به بررسی شباهت­های یکسان ساختاری و تفاوت­های آوایی پرداخته شده است که با توجه به جایگاه یکسان نشانه­های اندیشه­نگاری در قبل و بعد از اسم­های آوایی سعی بر تفکیک آن­ها شده و در نتیجه احتمالاً نشانه­های قبل از اسم کاربرد جنسیت یا جایگاه اجتماعی صاحب اسم را با خود دارد. نشانه بعد از اسم کاربرد فعل را می­رساند و در موارد اندک نشانه خانواده یا خاندان می­باشد­­­. بررسی قرارگیری نشانه با توجه به الواح مختلف اهمیت بالایی در شناخت بیشتر خط آغاز ایلامی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Investigation on Connection of Ideograms Related to the Chain of Phonetic Signs in the Proto-Elamite Writing System

نویسندگان [English]

  • Hassan Afshari 1
  • Ruhollah Yousefi Zashk 2

1 Ph.D. Candidate of Archeology, University of Tehran, Tehran, Iran.

2 Associate Professor, Department of Archaeology, Islamic Azad University Varamin, Pishva Branch, Varamin, Iran.

چکیده [English]

With substantial increase in socio-political complexity during the second half of the fourth millennium BC and emergance of a need to record the economic transactions, the Proto Elamite writing system on the Iranian plateau and the proto Cuneiform in Mesopotamia was emerged. As a result of the political, climatic and cultural conditions prevailing the Iranian Plateau, the Proto Elamite writing system was used by various communities on the Iranian plateau in late 4th millennium B.C. It seems that there were probably different tribes with diversed cultures and languages, among which, they were able to take advantage of the identical sign list to register names in their language. In Proto Elamite writing system, there also have different numbers and signs for objects, property and the signs with phonetic values are combined togather, making string of signs with single meaning and separation of such chain of signs requires full knowledge of this writing system. The purpose of this article is to introduce and examine the signs integrated in phonetic values, which are probably integrated among the ideogram signs. The ideogram signs  may have been read with phonemes in the past, but there were never exclusively related to phonetic signs. The method of study is as follows: after classifying the groups of similar texts that were probably written by the same scribe or a group of Proto Elamite clay tablets sealed by a same image, the same structural similarities and phonetic differences have been studied. On the other hand, according to the similar position of the ideological signs before and after phonetic values, an attempt has been made to separate the chain of phonetic values. As a result, the pre-name signs probably have the gender value or social status of the owner of the name, and the sign after the name conveys the use of the verb and in small number of the texts, it conveys the meaning of a household or tribe

کلیدواژه‌ها [English]

  • Proto Elamite
  • Phonetic writing system
  • Ideograms
  • Susa
  • 4th millenium B.C
افشاری، حسن، (1398)، بررسی تحلیلی اندیشه نگاره های اسمی در خط آغاز ایلامی، استاد مشاور، حسن فاضلی نشلی، استاد راهنما روح الله یوسفی زشک، دانشگاه تهران، [پایان نامه کارشناسی ارشد].
افشاری، حسن و یوسفی زشک، روح الله، (1399)، بررسی تحلیلی پیدایش نگارش در ایران و بین النهرین در اواخر هزاره چهارم ق.م، نشریه مطالعات باستان شناسی پارسه، سال چهارم، شماره 11: صص72- 49.
Afshari, H, R. Yousefi Zoshk. The Analytical Study of the Invention of Writing in Iran and Mesopotamia in the late Fourth Millennium B.C. Parseh. 2020, 4(11): 27-50[in Persian].
Afshari, H. 2019. The Analytical Investigation of complex Anthropomorphic Ideograms in Proto Elamite Scripts, Faculty of Literature and Human Science, University of tehran[in Persian].
Alizadeh. Abbas, Ahmadzadeh. L. and Omidfar. M. 2014. Ancient Settlement Systems and Cultures in the Ram Hormuz Plain, Southwestern Iran. Excavations at Tall-e Geser and Regional Surveys of the Ram Hormuz Area, Oriental Institute Publications 140.
Amiet. P., M. Tosi, and P. Meriggi. 1978. “Phase 10 at Shahr-i Sokhta: Excavations in Square XDV and the Late 4th Millennium B.C. Assemblage of Sīstān”East and West 28 (1/4) (December 1) Pp: 9-31.
Brice. W.C. 1966. “A Systematic Regional Geography VIII”, South-West Asia. London.
 Le Brun. A. and F. Vallat. 1978. “L'origine de l'écriture à Suse”, Cahiers de la Délégation Archéologique Française en Iran 8 (CDAFI) Pp: 11-52.
 Born. Logan, Kelley. Kate, Kambhatla. Nishant, Chen. Carolyn, Sarkar, Anoop. 2019. “Sign Clustering and Topic Extraction in Proto-Elamite”, AACL 2019. Minneapolis. MN. USA
Dahl. J. L. 2002. “proto-Elamite Sign Frequencies”, In: Cuneiform Digital Library Bulletin (CDLB) 
 Dahl. J. L. 2005. “Animal Husbandry in Susa during the Proto-Elamite Period”, SMEA 47. Pp: 81-134
 Dahl. J. L. 2009. “Early Writing in Iran. a Reappraisal”, Iran 47. University Press, Cambridge, Pp: 23-31.
 Dahl. Jacob L, Petrie, Cameron A. & Potts. Daniel.T. 2013. “Chronological Parameters of the Earliest Writing System in Iran”, In Cameron A. Petrie. ed., Ancient Iran and Its Neighbours: Local Developments and Long-range Interactions in the 4th Millennium BC. Oxford: Oxbow Books. Pp: 353-378.
Dahl. J. L, Hawkins. L. F, and Kelley. K. 2018. “Labour Administration in Proto-Elamite Iran”, In: What’s in a Name? Terminology related to the Work Force and Job Categories in the Ancient Near East (A. Garcia-Ventura, ed.). 15–44. Alt Orient und Altes Testament 440. Ugarit Verlag: Münster.
Dahl. Jacob L. 2018a. “The Proto-Elamite Writing System”, In J. Álvarez-Mon, G. P. Basello, Y. Wicks eds, “The Elamite World”. Routledge.Pp: 383-396.
Dahl. Jacob L.  2019. Proto-Elamite Tablets and Fragments, Textes cunéiforme du Louvre 32 (Khéops / Louvre éditions Publishing, Paris).
Damerow. P. and R. K. Englund. 1989. The Proto-Elamite Texts from Tepe Yahya, The American School of Prehistoric Research Bulletin 39. Cambridge. MA.
Desset. F. 2012. Premières écritures iraniennes.les systèmes proto-élamite et élamite linéaire, Università degli studi di Napoli L'Orientale. Dipartimento Asia Africa e Mediterraneo
Desset. F. 2016. “Proto-Elamite Writing in Iran”, ARCH'O-NIL. n. 26 June 2016. Pp: 67-105
Desset, F. 2018. “Linear Elamite writing”, in: The Elamite World. Pp:397-415.
Englund. R.K. 1996. “The Proto-Elamite script”, in: Daniels. P. & Bright. W. (eds.). The World Writing Systems. New York/ Oxford. Pp: 160–164.
Englund. R. K. 2004. “The State of Decipherment of Proto-Elamite”, in: Stephen Houston. ed. The First Writing: Script Invention as History and Process. Cambridge, UK: Cambridge University Press. Pp. 100-149.
Friberg. J. 1978–79. The Third Millennium Roots of Babylonian Mathematics, I–II. University of Göteborg. Department of Mathematics. Göteborg.
Ghirshman. R. 1934. “Une tablette proto-elamite du plateau iranien”, Revue d’Assyriologie 31. Pp: 115–119.
Hawkins. L. F. 2015. “A New Edition of the Proto-Elamite Text MDP 17, 112”, Cuneiform Digital Library Journal. 2015:1
Lamberg-Karlovsky. C. 1971.“The Proto-Elamite Settlement at Tepe Yaḥyā”, Iran. 9. Pp: 87–96
Matthews. R. and Fazeli. H. N. 2022. The Archaeology of Iran from the Palaeolithic to the Achaemenid Empire. Routledge World Archaeology. Taylor&Fracis Group. London and Newyork.
Mc Cown. D. 1949. “Archaeological news. Iran”, American Journal of Archaeology 53. Pp: 53–54.
Meriggi. P. 1971. La scrittura proto-elamica, Parte Ia: La scrittura e il contenuto dei testi. Roma: Accademia Nazionale dei Lincei.
Meriggi. P. 1974. La scritura proto-elamica, Parte IIa: Catalogo dei segni Rome.
De Mecquenem. R. 1949. Épigraphie proto-élamite,  Mémoires de la Mission Archaéologique en Iran 31. Paris.
de Mecquenem. R. 1956. Notes protoélamites, RA 50: 200-204.
De Morgan. J. 1900. Recherches archéologie, Mémoires de la Délégation en Perse 1; Paris.
Scheil. V. 1905. Documents archaïques en écriture proto-élamite,  Mémoires de la Délégation en Perse 6, pp 57-128; Paris.
Stolper, M. 1985. “Proto-Elamite texts from Tall-I Malyan”, in: KADMOS XXIV Berlin / New-York.
Sumner, W. 1974. “Excavations at Tall-i Malyan”, 1971-72. Iran 12 (January 1)
 Vallat, F. 1971. “Les documents epigraphiques de I’acropole (1969-1971)”, In: Cahiers de la Delegation Archeologique Francise en Iran 1 (CahDAFI 1. Paris, France: Geuthner). Pp. 235- 245.
 Vallat. F. 1973. Les Tablettes Proto-Elamites de l’Acropole (Campagne 1972). Cahiers de la delegation archeologique francaise en Iran III: Pp: 93-105.
 Vallat. F. 1978. “Le matériel épigraphique des couches 18 à 14 de l’Acropole”, Paleorient. Paris 4 (1). Pp: 193-195.
 Vallat. F. 1986. “The Most Ancient Scripts of Iran: The Current Situation”, World Archaeology. Early Writing Systems (Feb). Vol. 17. No. 3. Pp: 335-347.
Vallat, F. 2003. “Un fragment de tablette proto-élamite découvert à Ozbaki, au nord-ouest de Téhéran”, Akkadica 124: Pp. 31-229.
Whitcomb. D. S. 1971. The Proto-Elamite period at Tall-i Ghazir, Iran. unpublished B.A. thesis. University of Georgia. Athens.
Wright. Henry. and Rupley. E. S. 2001. “Calibrated Radiocarbon Age Determinations of Uruk- Releted Assemblges”, Edited: Mitchell S. Rothman.Oxford: School of American Research Press