احمد سهرابی نیا؛ عابد تقوی
چکیده
یکی از شهرهای مهم و معتبر ناحیۀ کرمان در قرون 7-8ه.ق شهر سیرجان بوده است که زیر نظر حکومت محلی قراختائیان و آل مظفر اداره می شد. از این شهر نه تنها در بسیاری از منابع تاریخی سخن به میان آمده، بلکه ...
بیشتر
یکی از شهرهای مهم و معتبر ناحیۀ کرمان در قرون 7-8ه.ق شهر سیرجان بوده است که زیر نظر حکومت محلی قراختائیان و آل مظفر اداره می شد. از این شهر نه تنها در بسیاری از منابع تاریخی سخن به میان آمده، بلکه طی چند فصل نیز کاوش های باستان شناختی در بافت قدیم آن انجام پذیرفته است. در این میان، بیشتر مطالعات باستان شناختی در این شهر، محدود به اوایل دوران اسلامی تا دورۀ سلجوقی بوده و توجه کمتری به قرون میانی و به ویژه قرون 7-8ه.ق آن شده است. ازاینروی، هدف اصلی پژوهش حاضر بر این امر استوار است که جایگاه شهر در قرون 7-8ه.ق بر اساس شواهد تاریخی و باستان شناسی مورد ارزیابی قرار گیرد. این مقاله در روش با رویکرد توصیفی-تطبیقی و تحلیل تاریخی و نیز در گردآورری اطلاعات با بهره گیری از شیوه های اسنادی و مطالعات میدانی درصدد است که به این پرسش پاسخ دهد که مهم ترین تحولات تاریخی و باستان شناسی شهر سیرجان در قرون 7-8ه.ق چیست؟ با توجه به مطالعات انجام شده، مشخص گردید که شهر در فاصلۀ قرون شش تا نه هجری از محدودۀ شهر قدیم فعلی چند کیلومتر به سمت غرب جابجا شده و در محدودۀ قلعه سنگ فعلی شکل گرفته و توسعه پیدا کرده است. شهر در این دوره همچنان موردتوجه حاکمان مختلف بوده و به دلیل اهمیت آن سازه های تدافعی مستحکمی دور تا دور شهر ایجاد کرده بودند. همچنین با توجه به مطالعۀ گونه های متنوع سفال های این دورۀ شهر مشخص گردید که سیرجان همچنان از پویایی اجتماعی-اقتصادی برخوردار بوده و ساکنان آن طیف متنوعی از ظروف سفالین تولیدی منطقه و نیز مناطق گوناگون دیگر را استفاده می کرده اند. این موضوع نشاندهندۀ وجود روابط تجاری گسترده با مراکز شهری مختلف داخلی و احتمالاً خارجی می باشد. ازجملۀ سفال های استفادهشدۀ این دورۀ شهر نیز می توان به نمونه های شاخص زرین فام، سلطان آبادی، لاجوردینه و سلادن اشاره کرد.