مطالعۀ مقدماتی و معرفی مجموعه مُهرهای مکشوفه از گورستان اشکانی وِستِمین کیاسرِ ساری، بر اساس کاوش‌های سال 1394 - 1396-1397

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای باستان شناسی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استاد گروه باستان شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

محوطۀ وِستِمین در هشتاد کیلومتری جنوب شهر ساری نه کیلومتری جنوب‌شرقی شهر کیاسر، مرکز بخش چهاردانگه از توابع شهرستان ساری و مرکز استان مازندران واقع شده است. وِستمین نام روستایی که محوطه تاریخی کاوش شده در سه کیلومتری شمال آن قرار دارد. نام اصلی این محوطه «لِت­سر» است. محوطه تاریخی وستمین شامل گورستان شرقی، گورستان غربی، محوطه­ استقراری، قلعه و گورستان اسلامی است. محوطۀ وِستِمین نخستین محوطه اشکانی در مازندران است که مورد کاوش باستان­شناختی قرار گرفته است. آنچه گورستان این محوطه را از دیگر گورستان­های مکشوفه در حوزۀ فرهنگی اشکانیان متمایز می­نماید، گورستان غربی آن شامل گور دخمه‌های خانوادگی­ است که از نظر معماری منحصر به فرد است. تدفین‌ها در داخل دخمه‌ها دسته‌جمعی می‌باشند. تعداد افرادی که درون دخمه‌ها دفن شده‌اند، از یک تا پنج مورد متفاوت و شیوه تدفین آن­ها عمدتاً چمباتمه­ای است. در مقاله پیش رو نگارندگان بر آن است که ضمن توصیف مُهرها، به گونه‌شناسی و کاربری آن‌ها بپردازد و آین شاخص را تبیین و تفسیر نمایید. از بررسی های های به عمل آمده می توان استنتاج کرد که به دلیل نبود منابع کافی بعضی از پژوهشگران در تشخیص مُهرهای اشکانی دچار اشتباه می‌شوند. برخی از پژوهشگران مُهرهای اشکانی را به دورۀ سلوکی و برخی دیگر آن را به دورۀ ساسانی نسبت می‌دهند. ولی در مقاله حاضر نشان داده خواهد شد که مهرهای اشکانی مانند دیگر پدیده‌های هنری متأثر از دورهای قبل و تأثیرگذار بر روی مهرهای شمارۀ بعد از خود یعنی مهرهای ساسانی است. جنس مهرها و مهرهای انگشتری وستمین متنوع و از جنس سنگ عقیق، نقره، آهن و مفرغ است.  نقوش انسانی، حیوانی، گیاهی، هندسی، پرنده، نقش سوار و نقش آتشدان از جمله نقوش یافت­ شده در روی مهرهای وستمین است. در استفاده از مهرها به عنوان هدیه، جنسیت متوفی مطرح نبوده و این آثار علاوه بر مردان، به همراه زنان نیز به دست آمده‌اند. به نظر می‌رسد که مهرهای وستمین در گروه مهرهای شخصی قرار می‌گیرد. با توجه به مقایسه مُهرهای وستمین با مُهرهای محوطه اشکانی ولم، مرسین چال، حسنی محله، خرم رود و نوروز محله باید گفت مُهرهای وستمین مربوط به دورۀ اشکانی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Preliminary Studies on Weapons Discovered from Parthian Vestemin Cemetery in Kiasar, Sari, Based on Excavations in 2015, 2017 & 2018

نویسندگان [English]

  • Abdolmotaleb Sharifi Holaei 1
  • Bahman Firouzmandi Shirah Jini 2
  • Kamal-Aldin Niknami 3
1 PhD student in Archeology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor of Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Professor of Archaeology, Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

In 2014, the contractor company operating the Damghan-Neka gas transmission line demolished and exposed two Parthian burial mounds in the village of Westmin. Westmin Party is located 80 km south of Sari. The historic site of Westmin includes the East Cemetery, the West Cemetery, the Settlement Site, the Castle and the Islamic Cemetery. Westmin site is the first Parthian site in Mazandaran that has been excavated. What distinguishes this cemetery from other Parthian cemeteries discovered in the Parthian cultural sphere is that its western cemetery contains family burial mounds, which are unique in terms of architecture. The burial mounds of Westmin Cemetery have three sections: 1- Rectangular space or corridor 2- Entrance or gate between the corridor and the crypt 3- The crypt room. All burials are mass. The number of people buried in the tombs varies from one to five, and the way they are buried is mostly squat. Seals and ring seals with human, animal, bird, plant, geometric, rider and fireplace motifs are among the motifs found in the Western burial mound cemetery. In using the seals as a gift, the gender of the deceased was not mentioned and these works were obtained in addition to men as well as women. By studying the Parthian seals, it is unique in terms of the number of seals and the variety of seal designs in the Westmin historical site. The number of people buried in the tombs varies from one to five, and the way they are buried is mostly squat. Seals and ring seals with human, animal, bird, plant, geometric, rider and fireplace motifs are among the motifs found in the Western burial mound cemetery. In using the seals as a gift, the gender of the deceased was not mentioned and these works were obtained in addition to men as well as women. By studying the Parthian seals, it is unique in terms of the number of seals and the variety of seal designs in the Westmin historical site.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parthian
  • Seal
  • Ring Seal
  • Pattern
  • Westmin

مراجع

آرتور اپهام پوپ، فیلیس اکرمن، (1394)، سیری در هنر ایران، ترجمۀ نجف دریابندری و دیگران، علمی و فرهنگی.
بیانی، ملکزاده، (1363)، تاریخ مُهر در ایران، تهران، یزدان.
پرویز، عباس، (1390)، تاریخ سرزمین ایران، تهران، نگاه.
پورداود، ابراهیم، (1394)، یشت­ها، جلد اول، تهران، اساطیر.
پیرنیا، حسن، (1389)، تاریخ ایران باستان، ج 2، تهران، نگاه.
حیدرآبادیان، شهرام، (1389)، مهرها و سکه­های اسلامی، تهران، سبحان نور.
ده‌پهلوان، مصطفی و قنواتی هندیجانی، محمد (1394 )، «تأملی در برخی نقش‌مایه‌های نمادین حیوانی بر مُهرها و گل مُهرهای ساسانی موزه مقدم»، مطالعات باستان‌شناسی، شمارۀ 2 ، دورۀ 7، صص 47- 67.
شریفی، عبدالمطلب، (1394)، گزارش کاوش باستان‌شناسی وستمین مازندران، مرکز اسناد پژوهشکده باستان­شناسی.
طلایی، حسن، ( 1392)، مُهر در ایران از آغاز تا صدر اسلام، تهران سمت.
عباس نژاد، رحمت، (1400)، گزارش علمی کاوش نجات بخشی محوطه ولم شهرستان بهشهر، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی مازندران.
فکری پور کتایون، (1399)، «بررسی نقش‌مایه‌ها و کتیبه‌های تعدادی از مُهرهای ساسانی موزه بوعلی سینا همدان»، مطالعات باستان‌شناسی، شمارۀ 12، شمارۀ1، ص 178- .161   
کالج، مالکوم، (1380)، اشکانیان، ترجمۀ مسعود رجب ­نیا، تهران، هیرمند.
گیرشمن، رومن، (1383)، ایران از آغاز تا اسلام، تهران، امیرکبیر.
محمدی­فر، یعقوب و حیدری‌باباکمال، یداله، سیمون و دولتی، مریم (1392 )، «مُهرهای اشکانی: نگرشی بر سبک هنری و کارکرد»، فصلنامه علمی – پژوهشی ایران­شناسی، سال سوم، شمارۀ2، صص93 تا 112.
نعمتی، محمدرضا، (1400)، گزارش کاوش باستان‌شناسی مرسین چال سمنان، مرکز اسناد پژوهشکده باستان‌شناسی.   
نیکنامی،کمال­الدین و قاسمی، رضا و رضایی، رضوان، (1394)، «مطالعه و تحلیل گونه شناختی اثر مُهرهای دورۀ سلوکی» فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهش‌های باستان‌شناسی، شمارۀ 9 ، دورۀ 5، صص 145-162.
کرتیس، وستا، (1381)، اسطوره‌های ایرانی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، مرکز.
Abbas Nejad, R., 2021, scientific report of the rescue exploration of Velem site in Behshahr city, Document Center of the General Directorate of Cultural Heritage of Mazandaran. [in persian].
Arthur Upham Pope, P. A., 2014, A tour of Iranian art, translated by Najaf Daryabandari and others, scientific and cultural. [in persian].
Bader, A, G, V & Koselenko, G.,1990,New Evidence on Parthian Spheragistics Bullae from the
Bayani, M., 1984, Seal History in Iran, Tehran, Yazdan. [in persian].
Bivar, A. D. H. 1982. Seal-Impressions of Parthian Qumis, by: British Institute of Persian Studies, Iran,Vol .20, No. 4 : 161-176.
Bivar, A. D. H.1967. A Parthian Amulet, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London,Vol .30, No. 3 : 512-525.
Brunner, C. J. 1979. Sasanian Seals in the Moor Collection: Motive and Meaning in Some Popular Subjects, Metropolitan Museum Journal,Vo1. 14 : 33-50.
College, M., 2001, Ashkanian, translated by Masoud Rajab Nia, Tehran, Hirmand. [in persian].
Curtis, V., 2002, Iranian Myths, translated by Abbas Mokhber, , Tehran, publishing center. [in persian].
Debevoise, N. C. 1934.The Essential Characteristics of Parthian and Sasanian Glyptic Art, Berytus I: 12-18.
Debevoise, N. C. 1938. Parthian Seals, In: A.U.Pope A Survey of Persian Art I, Axford, Vol.I : 471-74.
Deh Pehlvan, M., and Qanawati Handijani, M., 2014, "Reflection on some roles of symbolic animal motifs on Sasanian seals Soil of Moghadam Museum", Archaeological Studies, No. 2, Volume 7, pp. 47-67. [in persian].
Excavations of Gobekly – Depe in Margiana, Mesopotamia, XXV: 61-78.
Fekripour Katayoun, 2019, "Investigating the role of motifs and inscriptions on a number of Sasanian seals of the Boali Sina Museum in Hamadan", Archaeological Studies, No. 12, No. 1, pp. 161-178. [in persian].
Frye, R.N. (ed). 1973. Sasanian Remaind from Kari Abu Nasr, Seals, Sealing and Coins, Cambridge Mass: 137-142
Gibson, M.1994. Parthian Seal Style: A Contribution from Nippur, Mesopotamia XXIX: 89-105.
Grishman, R., 2004, Iran from the beginning to Islam, Tehran, Amirkabir. [in persian].
Hyderabadian, S, 2010, Islamic Seals and Coins, Tehran, Soban Noor. [in persian].
Invernizzi, A. 1976.Ten Years Research in the Al-madain Area, Seleucia and Ctesphon, Sumer, 32: 167-75.
Invernizzi. A.1968-69.Bullae from Seleucia, Mesopotamia 3-4: 69-124.
Legrain, L. 1925. The Culture of the Babylonians from their Seals in the Collectoin of the Museum University of Pennsylvania,The University Museum, Babylonian Section, 14, Philadelphia.
Masson, M. E. and Pugachenkova, G.A. 1954, Impressions of Parthian Seals from Nisa, VDI: 159 – 169.
Mohammadifar, Y, and Heydari, B, Y, and Dolati, M, 2012, "Parthian Seals: An Attitude on Artistic Style and Functionality", Scientific Quarterly - Iranian Studies, Year 3, Number 2, pp. 93-112. [in persian].
Nemati, M. R., 2021, Mersin Chal Semnan Archeological Exploration Report, Archeological Research Institute Document Center. [in persian].
Niknami, Kamaldin and Ghasemi, Reza and Rezaei, Rizvan (2014), "Study and typological analysis of Seleucid period seals", Scientific-Research Quarterly of Archaeological Research, Number 9, Volume 5, pp. 145-162. [in persian].
Osten, V. d. H. H.1931. The Ancient Seals from the Near East in the Metropolitan Museum: Old and Middle Persian Seals, The Art Bulletin,Vol .13, No. 2:.221-241.
Parviz, A., 2011, History of the Land of Iran, Tehran, Negah. [in persian].
Pirnia, H., 2010, History of Ancient Iran, Volume 2, Tehran, Negah. [in persian].
Pour Daoud, E, 2014, Yashtha, first volume, Tehran, Asatir Publications. [in persian].
Rostovtzeff, M. I.  ,1928.,Syria and the East, The Cambridge Ancient History, Cambridge, Vol. 7:156-96.
Sharifi, A. M., 2014, Report of Westemin Mazandaran archeological exploration, Archeology Research Institute Document Center. [in persian].
Talai, H., 2013, Seal in Iran from the beginning to the beginning of Islam, Tehran. [in persian].
Wallenfels, R. 1998. Seleucid Archival Texts in the Harvard Semitic Museum,T.Abusch, M. J. Celler, Th. P. J.Von Der Hout, S. M. Maul and F. A. M. Wiggermann (eds), Text Editions and Catalogue Raisonné of the Seal Impressions. Cuneiform Monographs 12 (Groningen: Styx Publications).

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 مرداد 1401
  • تاریخ بازنگری: 15 شهریور 1401
  • تاریخ پذیرش: 30 شهریور 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 01 آذر 1401

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار