TY - JOUR ID - 85643 TI - کُنش انسان و محیط در دوران اسلامیِ دشت قروه، شمال‌غربی پهنۀ سنندج-سیرجان JO - مطالعات باستان شناسی JA - JARCS LA - fa SN - 2251-9297 AU - شریفی, فرشته AU - زارعی, محمد ابراهیم AD - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران. AD - استادگروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران. Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 13 IS - 3 SP - 117 EP - 139 KW - دشت قروه KW - دوران اسلامی KW - باستان شناسی منظر KW - شرایط زیست محیطی KW - متون تاریخی DO - 10.22059/jarcs.2020.297419.142848 N2 - دشت قروه در جنوب­­ شرقی استان کردستان واقع شده است و از مناطق مرتفع زاگرس محسوب می­شود. این دشت در نوار یا پهنۀ مورب سنندج-سیرجان قرار گرفته است. بارزترین ویژگی این دشت تفاوت در ساختار زمین­ شناسی و زیست-محیط شمال و جنوب آن است. همین عامل باعث شده توزیع سکونت گاه ­ها در این دو بخش کاملاً متفاوت باشد. دشت قروه در سال 1397 مورد بررسی و بازنگری باستان­ شناسی قرار گرفت. نتیجه این بررسی شناسایی 243 اثر است که حاکی از استقرار و استمرار انسان از دوره مس‌سنگی میانه تا حال حاضر بود که بیش از 100 محوطه برای نخستین بار شناسایی شدند. از این تعداد، محوطه­ های دوره اسلامی سهم بیشتری دارد. نوشتۀ حاضر بر پایۀ یافته­ های باستان­ شناسی مربوط به دوران اسلامی حاصل از این بررسی شکل‌گرفته که با سنجش متون تاریخی، عکس­ های ماهوره­ای و نقشه­ های Gis و زمین­ شناسی سعی در بازسازی منظر سکونت گاه­ های این دوران و نحوۀ کاربری اراضی مورد بحث قرار خواهد گرفت. در این پژوهش محوطه ­های شناسایی­ شدۀ دوران اسلامی در قالب سه دورۀ قرون اولیه، میانه و متأخر تقسیم­ بندی شده ­اند هدف از این پژوهش مطالعه ارتباط انسان با محیط در دوران اسلامی این منطقه است. از جمله پرسش­ هایی که در این پژوهش مطرح هستند عبارت‌اند از: چه عواملی باعث شکل­ گیری سکونتگاه­ های دوران اسلامی بوده است؟ الگوی استقرار محوطه­ های اسلامی در دشت قروه به چه صورت است؟ آیا دشت قروه در دوران اسلامی مرکزیت شهری داشته است؟ از جمله عواملی مانند منابع آب و زمین حاصلخیز، راه­ ها و معادن در شکل­ گیری زیستگاه ­های دشت قروه نقش بسیار قابل ملاحظه­ ای داشته است. زیستگاه­ های شمال دشت بیشتر به صورت خطی و بر تراس رودخانه­ ها شکل گرفته­ اند و در مقابل در جنوب دشت عواملی از جمله زمین­ه ای کشاورزی، مسیرهای ارتباطی و منابع آبی در شکل­ گیری این محوطه ­ها اهمیت بسزایی داشته است. به نظر می ­رسد نقش محوطه ­های بزرگ‌ تر در ایجاد زیستگاه‌های کوچک و اقماری در بخش جنوبی –احتمالاً سیستم مکان مرکزی- بی‌تأثیر نبوده است. UR - https://jarcs.ut.ac.ir/article_85643.html L1 - https://jarcs.ut.ac.ir/article_85643_4afaff20eaaf1ff6481ea750b6b478e2.pdf ER -