TY - JOUR ID - 79774 TI - پژوهشی در استقرارهای پیش‌ازتاریخ و تاریخی شهرستان قلعه‌گنج (بخش چاه‌دادخدا) JO - مطالعات باستان شناسی JA - JARCS LA - fa SN - 2251-9297 AU - انجم روز, سلمان AU - مرتضایی, محمد AD - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس AD - دانشیار پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری Y1 - 2020 PY - 2020 VL - 12 IS - 3 SP - 293 EP - 325 KW - ‌چاه‌دادخدا KW - ‌بررسی‌باستان‌شناختی KW - ‌محوطه‌های‌باستانی KW - ‌‌حوزه‌جازموریان DO - 10.22059/jarcs.2020.270070.142645 N2 - چاه‌دادخدا به‌عنوان یکی از دو بخش شهرستان کنونی قلعه‌گنج، در جنوبی‌ترین نقطه استان کرمان قرار دارد و تلاقی‌گاه این استان با استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود. نخستین فصل بررسی و شناسایی باستان‌شناسی شهرستان قلعه‌گنج در راستای تکمیل نقشه باستان‌شناسی کشور و باهدف روشن ساختن وضعیت فرهنگی منطقه در دوران مختلف در بخش چاه‌دادخدا انجام شد. افزون بر اهداف یادشده، در پژوهش حاضر تلاش می‌شود با تحلیل و تلفیق نتایج حاصل از این پژوهش، ارتباطات و برهم‌کنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای این ناحیه با نواحی مجاور مشخص شود. تا از این منظر اهمیت و قابلیت این ناحیه از جنوب شرق ایران جهت تبیین پدیده یادشده روشن شود.بر اساس بررسی انجام‌شده 66 محوطه و اثر در این پژوهش شناسایی و ثبت گردید که با توجه به مجموعه­های سطحی به­دست­آمده به دوران پارینه‌سنگی (2 مورد)، هزاره پنجم پ.م (2 مورد)، هزاره چهارم پ.م (10 مورد)، هزاره سوم پ.م (27 مورد)، دوران تاریخی (29 مورد)، دوران اسلامی (3 مورد) و سده اخیر (2 مورد) تعلق دارند. در مقاله حاضر، با توجه به ریخت‌شناسی و کارکرد، کلیه محوطه‌های شناسایی‌شده به 8 گونه محوطه‌های ترکیبی وسیع، گورستان‌های سنگ­چین دوران تاریخی، تپه‌های باستانی، محوطه‌های فلزگری، بناهای مذهبی، قلعه‌ها، سنگ‌نگاره‌ها و محوطه‌های باستانی با دامنه مواد فرهنگی بسیار محدود تقسیم می‌شوند. محوطه‌های یادشده با توجه به نوع جغرافیای محل در دو ناحیه متفاوت دشت و ارتفاعات (مناطق کوهپایه‌ای و کوهستانی) قرار دارند. ریخت‌شناسی و روند شکل‌گیری محوطه‌ها کاملاً متأثر از شاخصه­های جغرافیایی یادشده است.نتایج بررسی حاضر نشانگر پتانسیل­های قوی ناحیه موردبررسی جهت مطالعات فرامنطقه­ای در دوران­های پیش­از­تاریخ و تاریخی است. چنانچه تحلیل اولیه نتایج بررسی حاضر با ملاحظه بررسی­های انجام­شده در نواحی همجوار در حوزه هلیل­رود، بلوچستان و سواحل شمالی و جنوبی خلیج فارس  نقش واسطه­ای ناحیه جنوبی جازموریان را به مثابه پل ارتباطی بین مناطق یادشده در طول دوران فوق آشکار می­سازد. UR - https://jarcs.ut.ac.ir/article_79774.html L1 - https://jarcs.ut.ac.ir/article_79774_a05944cb1b6a7bd8f39560fd47734283.pdf ER -