ORIGINAL_ARTICLE
درآمدی باستانشناسانه بر صنعتی شدن تهران با دگرگونی در ساختار فضاهای تولیدی آن در دوره قاجار
تحول در اقتصاد یکی از عرصههای حیاتی مطالعه در نظام مدرن ایران است. بدینمنظور با مطالعۀ دگرگونی باستانشناختی فضاهای تولید صنعتی میتوان شمهای از تحول فرهنگ مادی را در عصر تجدد مطالعه نمود. بدینمنظور در اینجا روند شکلگیری و تغییر در 4 فضای تولیدی از دو دورۀ قاجار و پهلوی مورد مطالعه قرار گرفت و منطق این فضاها در بافت تاریخی تحولات اقتصادی و تولیدی در انتهای دورۀ قاجار و ابتدای دورۀ پهلوی بررسی شد. هدف از این بررسی این است که روند تحول فضاهای تولیدی و تضمنی که این تحول در ارتباط با ساختار تولید در اجتماع ایران انتهای قرن سیزدهم و ابتدای قرن چهاردهم شمسی داشت مورد مطالعه قرار گیرد. نتیجۀ نهایی این بحث آن است که تحول در ساختار فضا و ساختار اجتماع در عین همپوشانی و ارتباط در بستر تاریخی ناهمسانی شکل میگیرد. بدینصورت که در عین وجود تحول همگام، عناصری از شیوۀ تولید و فرایند کار در گذشته همواره ساختار را اصلاح کرده و آن را متناسب با فرهنگ قدیم تولید در ایران شکل میدهد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67178_8198184d2db9084a015391402192893d.pdf
2018-06-22
1
20
10.22059/jarcs.2018.214183.142323
"باسباستانشناسی صنعتی
صنعتیشدن
کارخانه
تهران
قاجار
محمد اسماعیل
اسمعیلی جلودار
jelodar@ut.ac.ir
1
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
اشکان
اولی پوریان
apooryan@alumni.ut.ac.ir
2
دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه تهران
AUTHOR
اشرف، احمد (1353)، «ویژگیهای تاریخی شهرنشینی در ایران دردورۀ اسلامی»، نامۀ علوم اجتماعی، (4)، صص 49-7.
1
اطلاعات (9 دیماه 1312)، افتتاح کارخانۀ سیمان ری، ص 1.
2
بلدیه (1300)، اقدامات بلدیه: دایرۀ مهندسی و معماری، 1(3)، ص10.
3
پاکدامن، ــــ (2536) آمارنامۀ اقتصاد ایران در آغاز جنگ جهانی دوم، انتشارات دانشکدۀ اقتصاد دانشگاه تهران، تهران.
4
زاهدی، علی (1342 [1310])، لزوم پروگرام صنعتی، تهران.
5
فلور، ویلم (1371)، صنعتیشدن ایران، ترجمۀ ابوالقاسم طاهری، توس، تهران.
6
کنت، ماندانا (1385). «کارخانۀ سیمان ری»، مجموعه مقالات سومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد سوم. صص 104-112
7
مجلۀ اطاق تجارت (1308، آذر)، «وضعیت تولید در کاشان،، 1(2)، ص 18.
8
مجلۀ اطاق تجارت (1314، مرداد)، «کارخانۀ دخانیات تهران»، 6 (116)، ص40.
9
مجلۀ اطاق تجارت (1315، شهریور)، «قانون کارخانههای ایران»، 7 (141)، صص 4-6.
10
مجلۀ اطاق تجارت (1315، مهر)، «ساختمان جدید کارخانۀ سیمان طهران»، 7(144)، ص 6.
11
مجلۀ اطاق تجارت (1316، شهریور)، «قسمت جنوبی کارخانۀ سیمان ایران»، 8(164)، ص 1.
12
مجلۀ اطاق تجارت (1318، شهریور)، «سیلوی گندم تهران»، 11(212)، ص 3.
13
مجلۀ اطاق تجارت (1318، شهریور)، «کارخانۀ بلورسازی تهران»، 11(212)، ص 5-8.
14
محمد حسن خان اعتماد السلطنه (1363)، الماثر و الآثار، از چهل تاریخ ایران، به کوشش ایرج افشار، اساطیر، تهران.
15
معمارزادۀ تهرانی، مهدی (1379)، «گزارش ثبتی کارخانۀ قند کهریزک»، ادارۀ کل میراث فرهنگی استان تهران، تهران.
16
هولتسر، ارنست (1392)، هزار جلوۀ زندگی: تصویرهای ارنست هولسنر از عهد ناصری، بهکوشش فریبا فرزام، مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی، تهران
17
Abdullaev, Z.Z., 1963. Promyshlennost, I zarozhadenie rabochego klassa Irana V Konste XIX- nachala XX VV, Baku.
18
Bachelard, G., 1967. Le poetique de l’espace, P.U.F. Paris.
19
Casella, E. C., 2005. Social workers, new directions in industrial archaeology, in: E.C., Casella and J., Symonds (eds.), industrial archaeology: future directions, Springer, pp.3-33
20
Charles I., (ed.), 1971. The Economic history of Iran 1800-1914. Chicago, University of Chicago press.
21
Clayton, J., 1908. Obert Owen: pioneer of social reforms, London, C. S. Fields.
22
Cousin, J., 1980. L’espace vivant, introduction a l’espace architectural premier, Paris, CEP Editions.
23
Durkheim, E., 2009 [1959]. Socialism and Saint-Simon, Charlotte Sattler (Trans.). London, Routledge.
24
Falser, M., 2001. Is industrial heritage under-represented on the world heritage list? Stagiaire, UNESCO world Heritage center.
25
Flanagan, W. G., 2010. Urban sociology, image and structure, (5th ed.), Lanham, Rowman and Littlefield, Inc.
26
Floor, W., 1984. Guild and Futuwwat in Iran, ZDMG, CXXXIV: 106-114.
27
Floor, W., 2007. The woodworking craft and its products in Iran, Muqarnas, 23: 159-189.
28
Fourier, C., 1971. Design for Utopia: selected writings, studies in the libertarian and Utopian tradition, New York: Schocken.
29
Goffman, E. 1956. The presentation of self in everyday life, Edinburg, University of Edinburg Press.
30
Hakimian, Hassan, 1985. Wage labor and migration: Persian workers in southern Russia, 1880-1914, International Journal of Middle East Studies, 17 (4):443-462.
31
Hiller, B., 2007 [1999]. Space is the machine, Cambridge, Cambridge University, Press.
32
Hillier, B., and Hanson, J., 1984. The social logic of space, Cambridge, Cambridge University Press.
33
Hobsbawm, E.A. J., 1975. The age of capital, 1848-1875, London, Abacus.
34
Jones, S. R. H., 1978. Technology, transaction costs and transaction to factory production in British silk industry, 1700-1870, Journal of Economic History 47(10): 71-96
35
Keddie, R. N., 1971. Historical obstacles to agrarian change in Iran, in Issawi, C., (ed.), the economic history of Iran 1800-1914, Chicago, University of Chicago Press.
36
Leone Mark P., 1995. A historical archaeology of Capitalism, American Anthropologist, 97 (2): 251-268.
37
Leone, Mark, P., 1985. Class formation in eighteenth-century, a paper presented at the annual meetings of the American Anthropological Association, Washington DC.
38
Marray, J., 1950. Iran today: an economic and descriptive survey under supervision of Iranian delegation to international Islamic conference.
39
Martin, V., 2005. Qajar pact: bargaining, protest and the state in nineteenth century Persia, London, I. B. Tauris.
40
Marx, C., 1919. Capital, a critic of political economy, Vancouver Political Economy Club.
41
Nardinelli, C., 1980. Child labour and the factory acts, Journal of Economic History 140 (4): 740-741.
42
Neaverson, P., and Palmer, M., 1998. Industrial archaeology, principles and practices, London, Routledge.
43
Penn, A.; Turner, A. 2001. Space syntax based agent simulation, a presented at the 1st International Conference on Pedestrian and Evacuation Dynamics, Duisburg, University of Duisburg.
44
Regev, E., 2009. Access analysis of Khirbet Qumran: reading spatial organization and social boundaries, Bulletin of American school of Oriental Research 335:85-99
45
Rougerie, J., 2014. La commune de 1871, Paris, Presses Universitaires de France.
46
Schneider, E. V. 1957. Industrial sociology, the social relations of industry and the community, New York, Mcgraw Hill.
47
Shackel, P. A., 1996. Culture change and the new technology, an archaeology of early American Industrial Era, New York, Springer.
48
Shearer, David, R. 1996. Industry, State and Society in Stalin’s Russia 1926-1934, Ithaca, Cornell University.
49
Mrozowski, S.A., Beaudry, M.C., Ziesing, G.H., 1996. Living on the Boott: historical archaeology at the Boott Mills Boardinghouses of Lowell, Massachusetts, University of Massachusetts Press.
50
Symonds, J., 2005. Experiencing industry: beyond machines and the history of technology, in: E.C., Casella and J., Symonds (eds.), industrial archaeology: future directions, New York, Springer, pp. 33-59
51
Two Nineteenth Century Maps of Tehran 1965. Two Nineteenth Century Maps of Tehran, Geographical Journal, 131(4): 572–573.
52
Tomlinson, B.R., (2003). What was the Third World, Journal of Contemporary History, 38 (2): 307–321.
53
Varoudis, Tasos 2014. DepthmapX [Computer Software]. Retrieved from https://github.com/varoudis/depthmapx
54
ORIGINAL_ARTICLE
گونه شناسی معماری جوامع دامپرور کوچرو: مقیاسی برای مطالعات باستانمردمشناسی
تحرک یک عامل کلیدی در صورت بخشیدن بهتمامی ابعاد زیستی جوامع دامپرور متخصص به شمار میرود. این مؤلفه سبب پویایی در رفتار و در تعاقب آن پویایی در فرهنگِ مادی این جوامع میشود. از ویژگیهای دیگر فرهنگِ مادیِ جوامعِ دامپرور کوچ رو، میتوان به زوالپذیری غالبِ مواد فرهنگیِ مرتبط به آنها اشاره نمود که خود متأثر از مؤلفه اول یعنی تحرک است. بخشِ غیرمنقول معماریِ سکونتگاههای جوامع مذکور موضوعِ اصلی این پژوهش به شمار میرود زیرا معماری بهعنوان نمودی از کوشش انسان در راستای انطباقِ فرهنگی و سازواری با زیست محیط، فراتر از خود میتواند نشاندهنده ساختار اقتصادی و اجتماعی جوامع انسانی باشد. پژوهش حاضر در یک مطالعه موردی و بر اساس الگوی تحرک و اسکان یک جامعه دامپرور کوچ رو، طیف وسیعی از ساختارهای معماریِ سکونتگاهی را در چشماندازهای کوهستانی شناسایی و موردبررسی قرار داده، و برای گونههای مختلف معماری موردمطالعه، سه الگوی مکانی- زمانی، اقتصادی- اجتماعی و تاریخی- فرهنگی را پیشنهاد، و نشان میدهد که معماری جوامع دامپرور کوچ رو چگونه در چشماندازهای زیستمحیطی سازواری یافته و چگونه میتواند نشاندهنده ساختار اجتماعی- اقتصادی این جوامع باشد. درنهایت الگوهایی پیشنهادی میشود که میتوانند بهعنوان یک مقیاس در مطالعات باستانمردمشناسی به کار گرفته شوند.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67179_de499d30346f63d34fbcee04229ea92d.pdf
2018-06-22
21
40
10.22059/jarcs.2018.210944.142307
دامپروری
تحرک
کوچ روی
معماری
قشقایی
باستانمردمشناسی
بهروز
آقایی
behrooz_aghaie@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان
LEAD_AUTHOR
مرتضی
حصاری
mortezahessari@yahoo.com
2
دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
حمید
کرمی
karami.hamid737@gmail.com
3
دانشجوی دکتری باستانشناسی، دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
ابرلینگ، پیر ( 1383)، کوچ نشینان قشقایی، ترجمه فرهاد طیبی پور، تهران: پردیس دانش.
1
اسکندری، نصیر، اکبر عابدی، مهری جوادی، مژگان شفیعی، جواد سلمان زاده، مصیب احمد یوسفی، حسین حبیبی، زهرا طیاری (1392)، (پیشنهادی برای راهبرد کوچ نشینی جوامع کوچ رو عصر مفرغ حوضه حلیل رود بر پایه یافته های باستانشناسی و مطالعات قوم باستانشناسی)، پژوهش های باستانشناسی مدرس، سال پنجم، شماره نهم.
2
اسمعیلی جلودار، محمد اسماعیل (1391)، (گزارش مقدماتی کاوش نجات بخشی ترانشه D10 ( محوطه کارخانه 1- 020.KD 1) در محدوده سد تونل سوم کوهرنگ در چهار محال بختیاری)، گمانه، نشریه باستانشناسی دانشگاه کاشان، شماره 2.
3
اسمعیلی جلودار، محمد اسماعیل، سعید ذوالقدر (1393)، (تحلیل داده های کاوش در محوطه کوچ نشینی شهریاری II از دوره هخامنشی در منطقه بیرگان کوهرنگ بختیاری)، پژوهش های باستانشناسی ایران، شماره 6 دوره چهارم.
4
افشاری، محسن، شهرام پوردیهیمی، (1393)،(توالی معنادار فعالیتها در مسکن، مطالعه موردی: ایل قشقایی)، دو فصلنامه معماری ایران، شماره 7.
5
امان اللهی بهاروند، سکندر (1360)، کوچ نشینی در ایران: پژوهشی درباره عشایر و ایلات، تهران: آگاه.
6
ایوانف، میخائیل سرگی یویچ (1384)، عشایر جنوب، ترجمه کیوان پهلون و معصومه داد، تهران: آرون.
7
آقایی، بهروز (1394) توسعه دام پروری تمام وقت در حوزه فرهنگی زاگرس جنوبی در هزاره چهارم پ.م، ، گروه باستانشناسی دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان (پایان نامه کارشناسی ارشد)
8
بک، لوئیز (1396) قشقایی های ایران، ترجمه حمید رضا جهان دیده، قم: نشر نظاره.
9
پیر محمدی، علیرضا، (1390)، بررسی باستانشناسی ساختارهای کهن معماری ایل بختیاری در استان چهار محال و بختیاری، گروه باستانشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (پایان نامه کارشناسی ارشد).
10
دارک، کن. آر (1379)، مبانی نظری باستانشناسی، ترجمه کامیار عبدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
11
داودی، محمود، قاسم عزیزی، مهران مقصودی (1393)، (بازسازی تغییرات آب و هوایی هلوسن در زاگرس جنوبی: شواهد گرده شناسی و زغال در رسوبات دریاچه پریشان)، پژوهش های ژئومورفولوژی کمّی، سال سوم، شماره 1.
12
داودی، محمود، قاسم عزیزی، مهران مقصودی (1393)، (بازسازی تغییرات آب و هوایی هلوسن در زاگرس جنوبی: شواهد گرده شناسی و زغال در رسوبات دریاچه پریشان)، پژوهش های ژئومورفولوژی کمّی، سال سوم، شماره.
13
رنفریو، کالین، پل بان (1390) مفاهیم بنیادی در باستان شناسی، ترجمه اکبر پور فرج، سمیه عدیلی، تهران: سمیرا.
14
عبدی، کامیار ( 1392)، (باستان شناسی، قیاس مردم شناختی و باستان مردم شناسی)، مجله باستان پژوه، سال 15، شماره 2 .
15
علمیزاده، هیوا، سعید فرهادی، مریم رزمی (1394) (تجزیه و تحلیل گرانولومتری رسوبات دریاچه پریشان). پژوهش های ژئومورفولوژی کمّی، سال سوّم، شماره 4.
16
علیزاده، عباس (1380) تئوری و عمل در باستان شناسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
17
___________ (1387)، شکلگیری حکومت عشایری و کوهستانی عیلام باستان، تهران: سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری.
18
فاگان، برایان (1387)، سر آغاز: در آمدی بر باستان شناسی، ترجمه غلامعلی شاملو، تهران: سمت.
19
فرهنگ دره شوری، بیژن (1392) مدیریّت مرتع در ایل قشقایی پیش از ملی شدن جنگل ها و مراتع، تهران: برگ زیتون.
20
فیلبرگ، کارل گونار (1372)، سیاه چادر، مسکن کوچ نشینان و نیمه کوچ نشینان جهان در پویه تاریخ، ترجمه، اصغر کریمی، مشهد: آستان قدس رضوی، معاونت فرهنگی.
21
فیلد، هنری (1343)، مردم شناسی ایران، ترجمه عبد الله فریار، تهران: کتابخانه ابن سینا.
22
لشکری، حسن ، ماریا امیر زاده ، زهرا سادات حسینی (1390)، (تحلیل دیرینه اقلیم حوزه آبریز دریاچه دشت ارژن با تاکید بر فراوانی استراکودها)، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 24، پیاپی 51، شماره 3.
23
لشکری، حسن، زهرا سادات حسینی، ماریا امیر زاده (1390) (تحلیل دیرینه اقلیم شناسی درشت ارژن فارس با استفاده از آنالیز ایزوتوپ اکسیژن)، نشریه پژوهش های اقلیم شناسی، سال دوم، شماره 7 و 8.
24
لفافچی، مینو، (1391)، حلقه ای گمشده از معماری ایران: معماری کوچ، تهران: تایماز
25
نوروزی، علی اصغر، محسن حیدری، خسرو احمدی (1392) (محوطه ساکی آباد در حوزه تالاب چغاخور: شواهدی از استقرار کوچ نشینی در دوره مس و سنگ در شمال زاگرس جنوبی)، مطالعات باستانشناسی، دوره 5، شماره 1.
26
Abdi, K., 2003. The early development of pastoralism in the Central Zagros Mountains. Journal of World Prehistory, 17 (4), 395-448.
27
________, 2015. Towards an archaeology of pastoralism: the Near East and beyond, International Journal of the Society of Iranian Archaeologists 1 (2): 1-27.
28
Alizadeh, A., Kouchoukos, N., Bauer, A. M., Wilkinson, T. J., & Mashkour, M., 2004. Human-environment interactions on the Upper Khuzestan Plains, southwest Iran, recent investigations. Paléorient. 30: 69-88.
29
Beck, L., 1991. Nomad: a year in the life of a Qashqa'i tribesman in Iran. Univ of California Press.
30
Cribb, R., 1984. Greener pastures: mobility, migration and the pastoral mode of subsistence, Production Pastorale et Société Paris 14:11-46.
31
_______ .(1991). Nomads in archaeology, Cambridge University Press.
32
Djamali, M., De Beaulieu, J. L., Miller, N. F., Andrieu-Ponel, V., Ponel, P., Lak, R., & Fazeli, H., 2009. Vegetation history of the SE section of the Zagros Mountains during the last five millennia; a pollen record from the Maharlou Lake, Fars Province, Iran, Vegetation History and Archaeobotany 18 (2), 123-136.
33
Gamble, C., & Boismier, W. A., 1991. Ethnoarchaeological approaches to mobile campsites: hunter gatherer and pastoralist case studies. International monographs in prehistory.
34
Hole, F., 1974. Tepe Tūlā'ī: an early campsite in Khuzistan, Iran. Paléorient 2: 219-242.
35
______ , 1993. Nomads of Luristan, history, material culture, and pastoralism in Western Iran, Carlsberg Foundation, Rhodos Copenhagen.
36
______, 2004. Campsites of the seasonally mobile in western Iran, from handaxe to khan: Essays Presented to Peder Mortensen on the Occasion of His 70th Birthday, pp. 67-85.
37
______ , 2009. Pastoral mobility as an adaptation, nomads, tribes, and the state in the ancient Near East: cross-disciplinary perspectives, Oriental Institute, University of Chicago, Chicago, pp. 261-283.
38
Hole, F., Flannery, K. V., & Neely, J. A., 1969. Prehistory and human ecology of the Deh Luran Plain: an early village sequence from Khuzistan, Iran (No. 1). University of Michigan.
39
Holt, R.L., 1976. A Marxian model of nomadic pastoralism (Doctoral dissertation, Texas Tech University).
40
Jones, A., 2001. Archaeological theory and scientific practice (Vol. 1). Cambridge University Press.
41
Kradin, N. N., & Barfield, T. J., (eds.), 2003. Nomadic pathways in social evolution (Vol. 5). MeaBooks Inc.
42
Neely, J. A., 2016. Parthian and Sasanian settlement patterns on the Deh Luran plain, Khuzistan Province, Southwestern Iran, Iranica Antiqua, 51: 235-300.
43
Renfrew, C., & Bahn, P., 2000. Archaeology: theories, methods, and practice. Thames & Hudson Ltd., London.
44
Salzer, R.E., 1974. Social organization of a nomadic pastoral nobility in southern Iran: the Kashkuli Kuchek tribe of the Qashqa'i, University of California, Berkeley.
45
Wilkinson, T.J., 2003. Archaeological landscapes of the Near East. University of Arizona Press.
46
Watson, P. J., 1996. Nomads of Luristan: history, material culture, and pastoralism in Western Iran, Journal of the American Oriental Society 116 (3): 573.
47
ORIGINAL_ARTICLE
همسنجی سالیابی نسبی فلوئور، اورانیوم، و نیتروژن (FUN) با سالیابی مطلق رادیوکربن در محیط های نمکی بر اساس مطالعه نمونه استخوان های مردان نمکی معدن چهرآباد زنجان
سالیابی یافتههایی همانند استخوان امکان بررسی تقدم و تأخر یا همزمانی گونههای مختلف انسانی کشف شده در یک محل مشخص را فراهم میکند. در این پژوهش نیز نمونه استخوانهای اجساد شماره دو، سه و پنج مومیاییهای مردان نمکی معدن چهرآباد زنجان که قبلاً با روش رادیو کربن تاریخگذاری مطلق شده بودند بر اساس سالیابی نسبی فلوئور، اورانیوم، و نیتروژن (FUN)، تاریخگذاری شدند. مبنای این روش سالیابی بر این اصل استوار است که هرچه استخوان عناصر فلوئور و اورانیوم را بیشتر جذب کند سن قدیمیتری داشته و هر چه میزان نیتروژن آن بیشتر باشد استخوان سن کمتری خواهد داشت. نتایج بهدستآمده نشان دادند که ابتدا جسد شماره پنج، سپس جسد شماره سه، و در انتها نیز جسد شماره دو دفن شده است که این ترتیب زمانی تدفین توسط اندازهگیریهای قبلی سالیابی کربن 14 تائید میشوند. در مرحلهی بعد، نرمال بودن توزیع دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS بررسی شده، و بر اساس رگرسیون خطی، نمودار لُجستیک، آزمون تی و آنالیز واریانس (ANOVA) مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش صحت و دقت بالای آزمون سالیابی FUN در محوطههای باستانی و همخوانی مناسب آن با روش سالیابی رادیو کربن را، در محیطهایی که نمونهها بهخوبی محافظتشدهاند نشان میدهد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67181_dc5c9aee4f5178bc860ca61804816810.pdf
2018-06-22
41
56
10.22059/jarcs.2018.213444.142317
استخوان مومیایی
معدن نمک چهرآباد
سالیابی نسبی
سالیابی استخوان
تاریخگذاری FUN
مسعود
باقرزاده کثیری
masud.kasiri@gmail.com
1
دانشیار گروه باستان سنجی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
LEAD_AUTHOR
بیستون
علیزاده
bistoonalizadeh@yahoo.com
2
دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان سنجی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
AUTHOR
بحرالعلومی شاپورآبادی، فرانک. 1372. روشهای سالیابی در باستانشناسی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، تهران.
1
هاشمی زرج آباد، حسن. 1383. تکنیکهای تاریخگذاری در باستانشناسی. ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه بیرجند). شماره 4، 274-237.
2
نیکنامی، کمالالدین. 1387. روشهای تحلیل کمّی در پژوهشهای باستانشناسی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، تهران.
3
Analytical Methods Committee, 2006. Accred Qual Assur: Evaluation of analytical instrumentation, Part XIX: CHNS elemental analysers, Springer.
4
Chlubek, D., Nocen, I., Dabkowska, E., Zyluk, B., Machoy, Z., Kwiatkowska, B. 1996. Fluoride accumulation in human skulls in relation to chronological age, Fluoride 29 (3): 131-134.
5
Fearon, W.A. 1920. A modified kjeldahl method for the estimation of nitrogen. Dublin Journal of Medical Science 1: 28-32.
6
Goksu, H.Y., Oberhofer, M., Regulla, D. 1991. Scientific dating methods. Kluwer Academic Publishers,250-255.
7
Grupe, G., 1988. Impact of the choice of bone samples on trace element data in excavated human skeletons, Journal of Archaeological Science 15: 123-129
8
Hedges, R.E.M., Millard, A.R., 1995. Bones and groundwater: towards the modelling of diagenetic processes, Journal of Archaeological Science 22(2): 155-164.
9
Jarvis, D.R., 1997. Nitrogen levels in long bones from coffin burials interred for periods of 26–90 years,Forensic Science International 85(3): 199-208.
10
Kottler, C., Döbeli, M., Krähenbühl, U., Nussbaumer, M., 2002. Exposure age dating by fluorine diffusion,Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms 188: 61-66.
11
Persson, J. 2008. A recent review of the classical method with improvements developed by FOSS, in: Handbook for Kjeldahl Digestion, FOSS, DK-3400 Hilleroed, Denmark.
12
Pollard, A.M., Brothwell, D.R., Aali, A., Buckley, S., Fazeli, H., Hadian Dehkordi, M., Holden,
13
T., Jones, A.K.G., Shokouhi, J.J., Vatandoust, R., Wilson, A.S., 2008. Below the salt: a preliminary study of the dating and biology of five salt-preserved bodies from Zanjan Province, Iran, Iran 46: 135-150.
14
Reiche, I., Favre-Quattropani, L., Vignaud, C., Bocherens, H., Charlet, L., Menu, M., 2003. A multi-analytical study of bone diagenesis: the Neolithic site of Bercy (Paris, France). Measurement Science and Technology 14 (9): 1608.
15
Renfrew, C., Bahn, P. 2008. Archaeology: theories, methods and practice (5th ed.), Thames and Hudson Ltd;
16
Schurr, M.R., Gregory, D.A., 2002. Fluoride dating of faunal materials by Ion-Selective Electrode: high resolution relative dating at an early agricultural period site in the Tucson Basin, American Antiquity 67: 281-299.
17
Thompson, M., 2008. AMC technical briefs: CHNS elemental analysers, Analytical Methods Committee: AMCTB No. 29.
18
Tomassettil, M., Federico, M., Campanella, L., Alfredo, C., 2014. Archaeometric classification of ancient human fossil bones, with particular attention to their carbonate content, using chemometrics, thermogravimetry and ICP emission, Chemistry Central Journal 8: 26-34.
19
Turner-Walker, G., 2007. The chemical and microbial degradation of bones and teeth, in: Pinhasi, R., Mays, S., (eds.), Advances in human palaeopathology, John Wiley & Sons, Ltd, Chichester, UK, 3-29.
20
Woittiez, J.R.W., Das, H.A., 1980. Determination of calcium, phosphorus and fluorine in bone by instrumental fast neutron activation analysis, Journal of Radioanalytical Chemistry: Physical Methods Section 59 (1): 213-219.
21
Worbel, G., 2007. Issues related to determining burial chronology by fluoride analysis of bone from the Maya archaeological site of Chau hiix, Archaeometry 49(4): 699-711.
22
ORIGINAL_ARTICLE
برهمکنش های فرهنگی عصر مفرغ مازندران بر پایه دادههای سفالی
تحلیل روابط درون و برون منطقهای دوران مفرغ در جلگه مازندران و دشتهای میانکوهی آن بر اساس سفال، مسئلهی اصلی پژوهش حاضر است. سفالهای شاخص این دوران، خاکستری و سیاه براق و سفال قرمز ساده و منقوش (مفرغ قدیم) بوده است. نگارندگان، چگونگی وجود این سفالها را در هفت محوطهی کاوششده و هشت محوطهی بررسیشده در این منطقه، ارزیابی و با سفالهای مناطق همجوار مقایسه نمودند. این پژوهش اولا مشخص نموده که، تولید سفالهای طیف قرمز و خاکستری در دوره مفرغ قدیم در اغلب این محوطهها به موازات هم در جریان بوده و لذا، فناوری سفال دوران مفرغ مازندران به صورت یک جریان درونی و تدریجی تحول یافته است؛ ثانیا، شباهت سفالهای محوطههای بخش شرقی مازندران با مراکز دوران مفرغ دشتهای گرگان و دامغان، و تشابه سفالی تپههای این دوره در بخش غربی منطقهی مورد مطالعه با محوطههای مناطق شمال غربی، موجب تقویت نظریهی وجود برهمکنشها بین مناطق مذکور گردیده است.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67285_f21afd30dfde3a08a6d50218db43bb5a.pdf
2018-06-22
57
74
10.22059/jarcs.2018.220765.142355
مازندران
دوران مفرغ
برهمکنش فرهنگی
سفال خاکستری براق
نرجس
حیدری
narges.heydari@gmail.com
1
دانش آموخته دکتری باستان شناسی دانشگاه مازندران
AUTHOR
رحمت
عباس نژاد سرستی
r.abbasnejad@umz.ac.ir
2
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران
LEAD_AUTHOR
حسن
فاضلی نشلی
hfazelin@ut.ac.ir
3
استاد گروه باستان شناسی دانشگاه تهران
AUTHOR
اسحاقی، روحالله و محمدرضا شیدفر (1382)، راهنمای برنامهریزی سفر در استان مازندران، ساری، نشر سازمان ایرانگردی و جهانگردی استان مازندران، چاپ دوم.
1
امیرکلایی، ابراهیم (۱۳۸۷)، گزارش گمانهزنی به منظور تعیین عرصه و حریم محوطه قلعهکش دابودشت شهرستان آمل، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران، منتشرنشده.
2
امیرکلایی، ابراهیم (۱۳۸۸)، گزارش دومین فصل کاوش محوطه قلعهکش دابودشت شهرستان آمل، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران، منتشرنشده.
3
چایچی امیرخیز، احمد 1390. تحلیل تکوین فرهنگ های مفرغ قدیم در شمال غرب ایران، مطالعات باستانشناسی 3 (1): 80-66.
4
حیدری، نرجس 1395. بررسی الگوهای استقراری محوطههای پیش از تاریخی استان مازندران از دوره پارینهسنگی تا عصر آهن، رساله دکتری باستان شناسی دانشگاه مازندران، تهران.
5
حیدریان، محمود ۱۳۹۰. چگونگی سیر تحول فرهنگهای پیش از تاریخی غرب مازندران بر اساس کاوشهای باستانشناسی تپه کلار و پناهگاه صخرهای راشک کلاردشت. رساله دکتری باستانشناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
6
خزایی کوهپر، مصطفی ۱۳۹۰. بررسی فراگیر محوطههای باستانی قسمت مرکزی کجور مازندران. پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
7
خلیلی، مرضیه ۱۳۸۹. مقایسه تطبیقی سفالهای غار کمیشان با محوطههای مجاور. پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
8
صفری، مجتبی، ابراهیم امیرکلایی و آرمان مسعودی ۱۳۹۳. محوطه قلعهکش استقرارگاهی کلیدی در عصر مفرغ البرز شمالی، مجموعه مقالات همایش بینالمللی باستانشناسان جوان، دانشگاه تهران، ۵ تا ۷ آبان.
9
صفوی، یحیی (1379)، جغرافیای نظامی ایران، جلد دوم، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
10
طلایی، حسن (۱۳۸۵)، عصر مفرغ ایران، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
11
طلایی، حسن (۱۳۸۷)، عصر آهن ایران، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
12
عباسنژاد سرستی، رحمت (۱۳۸۸)، گزارش کاوشهای باستانشناسی و گمانهزنیهای تپه عباسی خانسر شهرستان نکا مازندران، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران، منتشرنشده.
13
فاضلی نشلی، حسن و بهرام آجورلو ۱۳۸۳. درآمدی بر فرهنگ کورا-ارس در اواخر هزاره چهارم ق.م. در دشت قزوین، مسعود آذرنوش (ویراستار) مجموعه مقالات همایش بینالمللی باستانشناسی حوزه شمال غرب، پژوهشکده باستانشناسی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
14
فهیمی، حمید ۱۳۸۴. آثار فرهنگ کورا-ارس در کوهپایههای شرقی گیلان: محوطه دیارجان دیلمان، فصلنامه پژوهشگاه میراث فرهنگی: ۸۸-۷۹.
15
ماهفروزی، علی (۱۳۸۵)، گزارشفصلاولگمانهزنییاقوتتپهرستمکلابهشهر، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران.
16
ماهفروزی، علی ۱۳۸۶. باستانشناسی شرق مازندران با تکیه بر کاوشهای گوهرتپه، گزارشهای باستانشناسی (7)، مجموعه مقالات نهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران، پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده باستان شناسی، جلد دوم: ۳۶۸-۳۴۷.
17
ماهفروزی، علی (۱۳۸۸)، گزارش تعیین حریم محوطه قلعهپی دشت فریم، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران.
18
ماهفروزی، علی (۱۳۸۹)، گزارش تعیین حریم تپه ترکام، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران.
19
موسوی کوهپر، سیدمهدی و رحمت عباسنژاد سرستی (۱۳۸۶)، گزارش کاوشهای باستانشناختی در تپه کلار کلاردشت، فصل اول، ۱۳۸۵، تهران: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده باستانشناسی.
20
موسوی کوهپر، سید مهدی، (۱۳۸۷)، گزارش کاوشهای باستانشناختی در تپه کلار کلاردشت، فصل دوم، ۱۳۸۶، تهران: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده باستانشناسی.
21
وحدتینسب، حامد (۱۳۸۸)، گزارش فصل اول کاوش در غار کمیشان، تهران: مرکز اسناد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، منتشر نشده.
22
Amiet, P., 1993. The Period of Irano-Mesopotamian contracts 3500-1600 B.C., in: J. Curtis (ed.), early Mesopotamia and Iran: contact and conflict c. 3500-1600 B.C., London: British Museum Press, pp. 23-30.
23
Arne, T. J., 1945. Excavations at Shah Tepe, Iran, Stockholm.
24
Arnold, P. J., 1991. Domestic ceramic production and social organization: a Mexican case study in ethnoarchaeology, Cambridge, Cambridge University Press.
25
Brown, B. T., 1951. Excavation in Azerbaijan, Iran, 1948, London, Thon Murray.
26
Brumfiel, E., & Earle, T., 1987. Specialization, exchange and complex societies: an introduction, in Brumfiel E., and T., Earle, (eds.), specialization, exchange and complex Societies, Cambridge, Cambridge University Press, pp.1-21.
27
Burney, C., 1961. Excavation at Yanik Tepe, Iraq XXIII: 138-50.
28
Burney, C., & Lang, D. M., 1971. The people of the hills: ancient Ararat and Caucasus, London, Widenfeld and Nicholson.
29
Chapman, R., 2003. Archaeologies of complexity, London: Routledge.
30
Childe, V. G., 1951. Social evolution, London, Watts and Company.
31
Clark, J. G. D., 1989. Economic prehistory, Cambridge.
32
Clarke, J. E., 1995. Craft specialization as an anthropological category, Research in Economic Anthropology 16: 267- 294.
33
Cleuziou, S., 1986. Tureng Tepe and Burnished Grey Ware: a question of frontier, Oriens Antiquus 25 (3/4): 221-256.
34
Costin, C. L., 1991. Craft specialization: issues in defining, documenting and explaining the organization of production, Archaeological Method and Theory, University of Arizona Press, Tucson: 1- 55.
35
Deshayes, J., 1976. Tureng Tepe, Iran: XIV: 169-71.
36
Deshayes, J., 1979. Les niveaux de l'age du fer a Tureng Tepe, akten des VII. Internationalen Kongreeses fur Iranische Kunst und Archaeologie, Munchen, 1976, Archaeologische Mitteilungen aus Iran, Erganzungsband 6: 29- 34.
37
Earle, T., 1997.How chiefs comes to power, Stanford University Press, Stanford California.
38
Ghirshman, R., 1977. L'Iran et la migration des Indo- aryens et des Iraniens, Brill, Leiden.
39
Gibbon, G., 1984. Anthropological archaeology, New York, Columbia University Press,
40
Heydarian, M., 2014. The atomic study of archaeological wood charcoal discovered in Tape Kelar excavation, Kelardasht, the North of Iran, Emergencias 2: 192-198.
41
Heydarian, M., & Safari, M., 2015. Analysis and typology of Early Bronze Ware in Koliayi Plain, Central Zagros, Journal of Social Issues& Humanities V (3): 66-73.
42
Kohl, P. C., 1978. The Balance of trade in southwestern Asia in the mid third millennium B. C., Current Anthropology 19 (3): 463-492.
43
Lamberg- Karlovsky C. C., & Kohl, P. C., 1971. The Early Bronze Age as seen as from Tepe Yahya, Expedition 13: 14- 21.
44
Matthews, R., & Fazeli Nashli, H., 2004. Copper and complexity: Iran and Mesopotamia in the fourth millennium B.C., Iran XLII: 77- 90.
45
Medvedeskaya, I. N., 1982. Iran: Iron Age I, Translated from the Russian by S. Parlovich, BAR International Series 126.
46
Peacock, D., 1981. Archaeology, ethnology and ceramic Production, in: H., Howard & E., Morris (eds.), Production and distribution: a ceramic viewpoint, BAR International Series, pp. 187- 194.
47
Piller, C. K., & Mahfroozi, A., 2009. First preliminary report on the joint Iranian-German excavations at Gohar Teppe, Mazandaran, Iran, Amit: V 2/007/22ai007.3d 1-34.
48
Polanyi, K., 1963. Ports of trades in early society, Journal of Economic History: 30-45.
49
Potts D. T., 1994. Mesopotamia and the East, an archaeological and historical study of foreign relations ca. 3400- 2000 B.C., Oxford, Oxford University Press.
50
Rice, P. M., 1987. Pottery analysis, a source book, Chicago, University of Chicago Press.
51
Sahlins, M. D., 1972. Stone Age economic, Chicago, Aldine Publication.
52
Sariandi, V. I., 1981. Margiana in the Bronze Age, in P. L., Kohl (ed.), the Bronze Age civilization of Central Asia: recent Soviet discoveries, New York, M. E., Sharpe, Armonk, pp. 165- 193.
53
Schmandt-Besserat, D., 1992. Before writing, (2 Vols.), University of Texas Press.
54
Schmidt, E. F., 1937. Excavations at Tepe Hissar, Damghan, Philadelphia, Pennsylvania University press,
55
Service, E. R., 1971. Primitive social organization, New York, Random House.
56
Steward, J. H., 1942. The direct historical approach to archaeology, American Antiquity 7: 337- 43.
57
Stronach, D., 1972. Yarim Tepe, in: excavation in Iran, the British Contribution, Organizing Committee of the Sixth International Congress of Iranian Art and Archaeology, Oxford.
58
Thornton, C. P., 2013. Northeastern Iran, in: D.T., Potts (ed.), The Oxford Handbook of Iranian Archaeology, New York: Oxford University Press, pp. 179-202.
59
Thornton, C. P., Gursan-Salzmann, A., & Dyson, R. H. Jr., 2013. Tepe Hissar and the fourth millennium of northeastern Iran, in: C., Petrie (ed.), ancient Iran and its neighbors, Oxford, Oxbow Books, pp. 131-144.
60
Tosi, M., Malek Shahmirzadi, S., & Joyenda, M. A. 1992. The Bronze Age in Iran and Afghanistan, in: history of civilizations of Central Asia, UNESCO Publication Chapter, pp. 191-223.
61
Van der Leeuw, S. E., 1981. Archaeological approaches to the study of complexity, Amsterdam.
62
Van der Leeuw, S. E., 1987. Revolutions revisited, in: C. Manzanilla (ed.), studies in the Neolithic and urban revolutions, Oxford, pp. 215- 241.
63
White, L. A., 1959. The evolution of culture, New York.
64
Wright, H. T., 1984. Pre-state political formations, in: T., Earle (ed.), on the evolution of complex societies: Essays in Honor of Harry Hoijer 1982. Malibu, Cal., Undena Publications, pp. 41–77.
65
Wright, H. T., & Johnson, G. A., 1975. Population, exchange and early state formation in southwestern Iran, American Anthropologist 77: 267–89.
66
Young, T. C. Jr., 1967. The Iranian migration into the Zagros, Iran 5: 11- 34.
67
Young, T. C. Jr., 1969. Excavations at Godin Tepe, first progress report. Royal Ontario Museum, 3-4.
68
Zeder, M. A., 1988. Understanding urban process through the study of specialized subsistence economy in the Near East, Journal of Anthropological Archaeology7: 1-55.
69
ORIGINAL_ARTICLE
تبیین شاخصههای سفالی اوایل دوره پارتی در حوضه کشفرود: براساس گونه شناسی سفال های تپه اسماعیل آباد مشهد
دوره پارتی در ایران به نسبت دیگر دورههای تاریخی، کمتر شناخته شده است. اطلاعاتی که متون تاریخی و جغرافیای تاریخی ارائه می کنند، میتوان خاستگاه اشکانیان را در سرزمینهای شمالشرق ایران بویژه خراسان و بخشهایی از دشت گرگان پیجویی نمود. با گذشت زمان و تغییر مراکز دولتی این سلسله از شمالشرق ایران به سرزمینهای غربی، هنر و فرهنگ آنها نیز رفتهرفته دگرگون شده که تنها میتوان بقایای آن را در مراکز دولتی غربی آنها به طور ملموس مشاهده کرد. از طرفی بر اساس مطالعات محدود و ناهمگونی که در خراسان انجام شده است، میتوان این دوره فرهنگی را در منطقه کاملاً ناشناخته محسوب کرد. براساس بررسیهای باستانشناختی دشت مشهد، تپه اسماعیل آباد با مواد سطحی متعلق به دوره پارتی شناسایی شده است. در پژوهش حاضر تلاش میشود براساس مطالعات گونه شناسی و مطالعات تطبیقی، سنتهای سفالی دوره پارتی حوضه کشفرود را تا حدی بازسازی نمود که به نوعی میتواند روشن کننده بخشی از فرهنگ پارتی منطقه خراسان و همچنین مبنای گاهنگاری نسبی این دوره در منطقه محسوب شود. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر وجود فرمها و گونههای سفالی متعددی است که بدلیل منشأ بودن و شکل گیری اولیه سلسله پارتی در این منطقه تا حدی از سنتهای سفالی دوره قبل(دوره آهن، فرهنگ موسوم به یاز) وام گرفته و دارای کلاس های محلی نسبت به دیگر سنتهای شناخته شده در مناطق مرکزی و غربی ایران نیز میباشد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67518_b9ca2197213c5aeaa762b71c80e37e0f.pdf
2018-06-22
75
94
10.22059/jarcs.2018.239481.142460
خراسان
حوضه کشفرود
دوره پارتی
گونه شناسی سفال
محمدصادق
داوری
m.sadeghdavari@yahoo.com
1
دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه نیشابور
LEAD_AUTHOR
فاطمه
موسیوند
shima.mousivand@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه نیشابور
AUTHOR
حسن
باصفا
hbasafa@gmail.com
3
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور
AUTHOR
آقالاری، بایرام و ده پهلوان مصطفی. (1389). «شاخصه های فرهنگی شمال غرب ایران در دوره اشکانی (با نگاهی به یافته های فصل دوم کاوش در تپه کهنه پاسگاه تپه سی)»، مطالعات باستان شناسی، 2(3)، 11-38.
1
استروناخ، دیوید،(1378)،پاسارگاد: گزارشی از کاوشهای انجام شده توسط موسسه مطالعات ایرانی بریتانیا از سال 1961 تا 1963، ترجمه حمیدخطیب شهیدی،تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، معاونت حفظ و احیاء.
2
امیرلو، عنایت الله،(1365)،«نگاهی به فرهنگ های کهن سنگی ایران»، باستان شناسی و تاریخ 1(1):13-30.
3
باصفا، حسن،(1395)،«تبیین فرهنگ های عصرآهن دشت نیشابور براساس تحلیل مواد فرهنگی استقرار تیغ مهره»، طرح پژوهشی اعضای هیئت علمی دانشگاه نیشابور، دانشگاه نیشابور، منتشر نشده.
4
باصفا، حسن و رضایی، محمد حسین، (1395)، گزارش فصل اول کاوش محوطه سه تپه دشت نیشابور، تهران: آرشیو پژوهشکده باستان شناسی.
5
بیگلری، فریدون،(1394)،«مروری بر باستان شناسی دوران پارینه سنگی خراسان با تاکید بر محوطه های کشف رود»،(به کوشش میثم لباف خانیکی)،(در) گذری بر باستان شناسی خراسان؛ گزیده ای از یافته های باستان شناختی و نفایس تاریخی-فرهنگی خراسان، مشهد: اداره کل میراث فرهنگی.
6
پیگولوسکایا، نیناویکتورونا، شهرهای ایران در زمان پارتیان و ساسانیان، ترجمه عنایت الله رضا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
7
داوری، محمدصادق،(1395). «تبیین گاهنگاری نسبی و مطالعات سنجش از راه دور به منظور تحلیل چشم انداز فرهنگی و جغرافیایی محوطه های پیش از تاریخ حوضه کشفرود(شهرستان مشهد) از دوره نوسنگی تا مفرغ پایانی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی حسن باصفا، دانشگاه نیشابور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
8
دهقان، پوریا، پور مقدم،حسین، لشکری پور، مرتضی و غفوری.م،(1392)،«بررسی اشکال ژئومورفولوژی حوضه آبریز کشف رود»،مجموعه مقالات هشتمین مجمع زمین شناسیمهندسی و محیط زیست ایران، مشهد: دانشگاه فردوسی، 1659-1666.
9
شکوهی، فهیمه و دل آرامی زهرا،(1383)،«گزارش ثبتی تپه اسماعیل آباد مشهد»، مشهد: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی.
10
طلائی، حسن، (1386)، عصر آهن در ایران، تهران: سمت.
11
عباسی، قربانعلی، (1390)،گزارش کاوش نرگس تپه دشت گرگان،تهران: انتشارات نقش جهان.
12
فرای، ریچارد،(1389)،تاریخ ایران در دوران اشکانی و ساسانی. (در) بین النهرین و ایران در دوران اشکانی و ساسانی. گزارشی از سمینار یادواره ولادیمیر لوکونین، ترجمه زهرا باستی، تهران: سمت.
13
فهیمی، حمید،(1381)،فرهنگ عصر آهن در کرانه های جنوب غربی دریای خزر از دیدگاه باستان شناسی، تهران: سمیرا.
14
محمدی فر، یعقوب و مهدی فلاح مهنه،(1394)،«دوره اشکانی در شمال شرق ایران؛ محوطه های نویافته دشت درگز». مجموعه مقالات دومین همایش ملی باستان شناسی ایران، مشهد.
15
مزاری مقدم، حسین، (1395)،«تحلیل الگوهای استقرار محوطه های عصر آهن شهرستان مشهد»، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی حسن باصفا، دانشگاه نیشابور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
16
نامی، حسن،(1395)،«گزارش مقدماتی کاوش و گمانه زنی محوطه اشکانی شهر تپه دشت درگز»،مجموعه مقالات چهارمین کنگره معماری و شهرسازی ایران، کنگره های استانی(خراسان رضوی)، موزه بزرگ خراسان، مشهد: اداره میراث فرهنگی.
17
نامی، حسن، فیروزمندی، بهمن و محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار،(1396)،«تحلیل و گاهنگاری پیشنهادی«شهرتپه» چاپشلو در شهرستان درگز، شمال شرق ایران»، پژوهش های باستان شناسی ایران، 7(13)، 124-142.
18
وحدتی، علی اکبر،(1394)، «عصر مفرغ و آهن خراسان (3000 تا 500 ق.م)»،گذری بر باستانشناسی خراسان،(به کوشش میثم لباف خانیکی)، (در) گذری بر باستان شناسی خراسان؛ گزیده ای از یافته های باستان شناختی و نفایس تاریخی-فرهنگی خراسان، مشهد: اداره کل میراث فرهنگی.
19
ولیپور، حمیدرضا، حسن فاضلی نشلی و محمدحسین عزیزی خرانقی،(1388)، گونه شناسی سفالهای دوره نوسنگی جدید و مسسنگیدشت تهران(مطالعه موردی تپه پردیس)، پیام باستانشناس،6(12)،13-36.
20
هرمان، جرجینا،(1387)، «تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان»، ترجمه مهرداد وحدتی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
21
هرینک، ارنی،(1376)،سفال ایران در دوره اشکانی، ترجمه حمیده چوبک، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
22
Ariai, A., and Thibult, C., 1977. Nouvelles precistions a propos de l outillage Paleolithique ancinesur dolets u Khorassan (IRAN), Paleorient 3:196.
23
Boucharlat, R., Francfort, H. P., and Lecomte, O., 2005. The citadel of Ulug-Depe and the Iron Age archaeological sequence in southern Central Asia, Iranica Antiqua 40: 479–514.
24
Burke, H., and Smith, C., 2004. The archaeologist’s field handbook, Australian Academy of Humanities.
25
Cattani, M., Genito, B., 1998. The pottery chronological seriation of the Murghab delta from the end of the Bronze Age to the Achaemenid period: a preliminary note, in: A. Gubaev, G. A., Koshelenko, and M., Tosi (eds.),the archaeological map of the Murghab delta, preliminary reports 1990–95, Rome: Istituto Italiano per l’Africa e l’Oriente, pp. 75–87.
26
Hansman, J. and Stronach, D., 1970. Excavations at Shahr-i Qūmis, 1967. Journal of the Royal Asiatic Society, 102(1), pp.29-62.
27
Herrmann, Georgina, K. Kurbansakhatov, St. John Simpson. 2001. The International Merv ProjectPreliminary Report on the ninth Year (2000). Iran, Vol. 39, pp. 9-52.
28
Keall, E.J,. 1976. Qaleh-I-Yazdgird, Iran XVIII:4-162.
29
Kleiss, W., 1970. Zur Topographic Des Parther Hanges in Bistun. Archaeologische Mitteilungen aus Iran, 3, pp.133-168.
30
Lhuillier, J., 2010. Le phénomène des" cultures à céramique modelée peinte" en Asie centrale dans l'évolution et la transformation des sociétés de la fin de l'âge du Bronze et du début de l'âge du Fer (IIe-Ier millénaire avant n. è.). Une synthèse comparative et régionale de la culture matérielle (Doctoral dissertation, Université Panthéon-Sorbonne-Paris I).
31
Mehr Afarin, R., Mousavi-Haji.S.R., Banijamali.S.L. 2011. Archaeological survey of Kooh-e Khayeh in Systan, International Journal of Humanities 18 (1): 43-65.
32
Wheeller, M., 1962. Charsada, Oxford, Oxford University Press.
33
Usmanov, Z.I., 1963. “Erk-Kala (bo materialem utereaghay 1955-1959 theghe.) Труды ЮТАКЭ, 12, pp.20-94.
34
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعه تزیینات گچبری آرامگاه میرزبیر سیرجان و بررسی انتساب آن به هنرمندان کرمانی
آرامگاه میرزبیر، در روستای شریفآبادِ سیرجان، دارای تزیینات گچبری زیبا و پرکاری همانند؛ محراب، کتیبهکمربندی، طاقنماها، گوشوارهها و ... است که تاکنون مطالعه کامل و همهجانبهای دربارهی این اثر و هنرمند سازنده این تزیینات، صورت نگرفته است. در این پژوهش برآن شدیم تا به دلیل تشابه گچبریهای این بنا، از لحاظ ساختار، نقوش و کتیبه، با گچبریهای امامزاده ربیعهخاتون اشترجان، مسجد کوچهمیر نطنز و مسجد کرمانی تربتجام، که دارای امضای هنرمندان کرمانی هستند، ضمن اشاره به محرابهایی که اثر صُنع هنرمندان کرمانی است، ویژگیهای بصری آنها را، مبنای مطالعه تطبیقی خود، قرار دهیم و به اهدافی همچون؛ مطالعه تزیینات گچبری آرامگاه میرزبیر سیرجان و نیز بررسی دلایل انتساب آن به هنرمندان کرمانی دست یابیم. روش یافته اندوزی بر پایه مطالعات میدانی همچون بازدید از بناهای مورد مطالعه و عکسبرداری از آنها و با استناد به منابع مکتوب صورت گرفته که به روش تاریخی ـ تطبیقی، به تحلیل دادههای بهدستآمده از نمونههای مطالعاتی میپردازد. از اینرو به دلیل وجوه مشترک بسیار گچبریهای دارای امضای هنرمندان کرمانی با گچبریهای آرامگاه میرزبیر سیرجان، چه در ساختار آنها مانند؛ مزین شدن لچکی محراب و برخی طاقنماها، با فرمی گرد، مماس بودن این فرم گرد در تمام لچکیها با دیواره محیطی لچکی و چه در نقشمایهها همانند؛ گل و برگهای ختایی با تزیینات رویهسازی مشترک و نیز در کتیبهها مثل؛ قرار دادن جایگاهی ثابت، برای ثبت کتیبههای حاوی؛ نام هنرمند سازنده و تاریخ ساخت محراب، فشردگی و شلوغی کتیبههای کمربندی و ... بهاحتمالقوی میتوان گفت که، تزیینات گچبری این بنا نیز، کار هنرمندان کرمانی است.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67287_a811b955b837007f6a40a13098b945ab.pdf
2018-06-22
95
114
10.22059/jarcs.2018.221865.142359
گچبری
سیرجان
آرامگاه میرزبیر
هنرمندان کرمانی
زهرا
راشدنیا
z.rashednia@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری رشته باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان
LEAD_AUTHOR
احمد
صالحی کاخکی
ahmadsalehikakhki@yahoo.com
2
دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
بهاره
تقوی نژاد
b.taghavinejad@aui.ac.ir
3
دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
اصلانی، حسام، (1391)، فنشناسی آرایههای گچی در معماری ایران دوران اسلامی، رساله دکتری رشته مرمت، استاد راهنما احمد صالحیکاخکی و محمد امین امامی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت، (منتشرنشده).
1
بناهای تاریخی در پناه قانون، (1376)، «بناهای تاریخی در پناه قانون»، اثر، ش 28، 193- 207.
2
راهنمای سفر گردشگران، (1387)، راهنمای سفر گردشگران، چاپ اول، کرمان، معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کرمان.
3
حاتمی، ابوالقاسم، (1374)، «بررسی تحلیلی باستانشناسی سیرجان قدیم از اوایل اسلام تا دوره تیموری»، پایاننامه کارشناسیارشد رشته باستانشناسی، استاد راهنما سوسن بیانی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، (منتشرنشده).
4
ــــــــــــــــــ، (1374)، «بنای میرزبیر سیرجان، شاهکاری گمنام»، در: مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ج سوم، چاپ اول، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
5
حاجیقاسمی، کامبیز، (1389)، گنجنامه فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، جلدهای یازدهم و دوازدهم، چاپ اول، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده معماری و شهرسازی، مرکز اسناد و تحقیقات، روزنه.
6
دانشیزدی، فاطمه، (1387)، کتیبههای اسلامی شهر یزد، چاپ اول، یزد، سبحان نور.
7
راشدنیا، زهرا، (1393)، «مطالعه ویژگیهای تزیینی آثار گچبری هنرمندان کرمانی و پراکندگی آن در قرن هشتم هـ. ق»، پایاننامه کارشناسیارشد رشته باستانشناسی، استاد راهنما احمد صالحیکاخکی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت، (منتشرنشده).
8
رجبی، راحله، (1391)، «بنای میرزبیر، گمشدهای در غبار فراموشی»، جام جم (ویژه نامه)، 16 خرداد 1391.
9
رحمتی، محمدحسین، (1391)، آرایههای گچی در آثار تاریخی قم، چاپ اول، قم، کیمیا نگار.
10
زندهدل، حسن و دیگران، (1377)، مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی (استان کرمان)، جلد 18، چاپ اول، تهران، ایرانگردان.
11
سجادی، علی، (1375)، سیر تحول محراب در معماری اسلامی ایران از آغاز تا حمله مغول، ج اول، چاپ اول، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور.
12
صالحیکاخکی، احمد، بهاره تقوینژاد، و زهرا راشدنیا، (1395)، «مطالعه ویژگیهای تزیینی آثار گچبری هنرمندان کرمانی در دوره ایلخانی تا ابتدای دوره تیموری». نگره، دوره 11، ش 37، صص 18 ـ 31.
13
عقابی، محمد مهدی، (1376)، دایرهالمعارف بناهای تاریخی ایران در دوره اسلامی /2 (بناهای آرامگاهی)، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
14
کشاورز، محسن، (1389)، «خانواده کرمانی، استادکاران گچبر دوره ایلخانی»، در: چکیده مقالات همایش ملی فرهنگ اسلام و ایران «کرمان شناخت» به اهتمام حسین حسینی، چاپ اول، کرمان، دانشگاه شهید باهنر کرمان (پژوهشکده فرهنگ اسلام و ایران).
15
ورجاوند، پرویز، (1351)، «قلعه سنگ سیرجان و آتشدان سنگی آن». بررسیهای تاریخی، دوره 3، ش 7، صص 103-132.
16
ORIGINAL_ARTICLE
هویت شناسی نقش نمادینِ انسان درون قرص ماه، براساس نمونه های هخامنشی و نقش قیزقاپان
نقش پیکرۀ درون ماه یکی از اسرارآمیزترین نقوش نمادین ایران باستان است که تاکنون بسیاری از پژوهشگران دربارۀ هویت شناسی و خاستگاه آن اظهارنظر کردهاند. بااینحال هیچگاه مدارک موجود، برای دستیابی به یک نتیجهگیری نهایی و قطعی کافی نبوده است. برخی از پژوهشگران پیشینۀ نقش پیکرۀ درون ماه را بهپیش از دورۀ هخامنشی رسانده و بر این باورند که هنر آشور نو خاستگاه این نقش بوده است. از طرفی این احتمال نیز وجود دارد که نقش پیکرۀ درون ماه یک نقشمایۀ ابداعی کاملاً ایرانی (ماد یا هخامنشی) باشد. بهعلاوه تاکنون گزینههای متنوع و متفاوتی چون اهورامزدا، خدای ماه، میترا، خورنۀ شاهی، شاه مُرده یا زنده و ... برای هویت نقش پیکرۀ درون ماه پیشنهاد شده است. نوشتار پیش رو ضمن بررسی پیشینۀ نقش پیکرۀ درون ماه و تجزیهوتحلیل آراء پژوهشگران پیشین دربارۀ هویت آن، به این نتیجه منتهی شده است که در میان گزینههای متعدد پیشنهادی برای هویت نقش مذکور، دو گزینۀ بسیار محتمل وجود دارد؛ 1. شاه 2. خدایی غیر از اهورامزدا. در حالت اول محتملترین گزینه شاه مُرده یا متوفی و در حالت دوم محتملترین خدای پیشنهادی، میترا خواهد بود.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67288_2d8de08d8e8d304eabea062ceaa71e23.pdf
2018-06-22
115
134
10.22059/jarcs.2018.140587.142249
پیکرۀ درون ماه
هخامنشی
قیزقاپان
شاه مُرده
میترا
ایرج
رضائی
iraj.rezaie@ut.ac.ir
1
دانشجوی دورۀ دکتری باستانشناسی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
بهمن
فیروزمندی
b.firoz@ut.ac.ir
2
استاد گروه باستانشناسی دانشگاه تهران
AUTHOR
بریان، پییر، (1381)، امپراطوری هخامنشی، ترجمه ناهید فروغان، چاپ اول، تهران، روز فرزان.
1
بویس، مری، (1375)، تاریخ کیش زرتشت: هخامنشیان، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران، توس.
2
پیوتروفسکی، بوریس، خطیب شهیدی، حمید، (1383)، تمدن اورارتو، تهران، پژوهشکده باستانشناسی.
3
تجویدی، علیاکبر، (2535). دانستنیهای نوین دربارۀ هنر باستانشناسی عصر هخامنشی بر بنیاد کاوشهای پنج ساله
4
تخت جمشید در سالهای 2527 تا 2532 شاهنشاهی، انتشارات ادارۀ کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، تصویر146
5
دیاکونوف، ایگور میخاییلویچ.، (1357)، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، تهران، پیام.
6
شوالیه، ژان، گربران، آلن، (1379)، فرهنگ نمادها: اساطیر، رویاها، رسوم و.....، ترجمه سودابه فضایلی، تهران، انتشارات جیحون.
7
صراف، محمد رحیم، (1384)، مذهب قوم ایلام (2600-5000 سال پیش)، تهران، انتشارات سمت.
8
کرتیس، جان، (1389)، بینالنهرین و ایران در دوران هخامنشی؛ جهان گشایی و امپریالیسم، ترجمه زهرا باستی، تهران، سمت.
9
گیرشمن، رمان، (1346)،هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، ترجمه عیسی بهنام، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
10
لوکوک، پی یر، (1381)، کتیبههای هخامنشی، ترجمه نازیلا خلخالی، تهران، پژوهش فرزان روز.
11
واکر، کریستوفر.، (1389)، گاهنگاری هخامنشی و منابع یونانی، در: بین النهرین و ایران در دوران هخامنشی، ویراسته جان کرتیس، ترجمه زهرا باستی، سمت، تهران.
12
هینتس، والتر، (1383)، دنیای گمشده عیلام، مترجم فیروز فیروزنیا، تهران، علمی و فرهنگی.
13
Abdi, K., 1999. Bes in the Achaemenid empire, Ars Orientalis, pp. 111+113-140, fig. 3.9.
14
Achaemenid Earring: http://www.metmuseum.org/art/collection/search/327422.
15
Assyrian rock Sculpture (Bavian): http://digitalcollections.nypl.org/items/510d47dc-4754-a3d9-e040a18064a99
16
Bivar, A.D.H., 1998. The Personalities of Mithra in archaeology and literature, NewYork.
17
Bivar, A.D.H., 2005. Mithraism: a religion for the ancient Medes, Iranica Antiqua, XL: 341-358.
18
Black, J., Green, A., 1992. Gods, dmons and symbols of ancient Mesopotamia, British Museum Press, London.
19
Calmeyer, P., 2011. Art in Iran iii. Achaemenid art and architecture, Encyclopadia Iranica: (http://iranicaonline.org/articles/ art-in-iran-iii-achaemenian), fig.42.
20
Curtis, J., Tallis, N., 2005. Forgotten empire the world of ancient Persia, the British Museum Press, London, n. 202-203.
21
Dalton, O.M., 1964. The Treasure of the Oxus with other objects form ancient Persia and India, London.
22
Dusinberre, E., 2008. Circles of light and Achaemenid hegemonic style in Gordion's seal 100, in: N.D., Cahill (ed.), Love for Lydia: a Sardis anniversary volume presented to Crawford H. Greenewalt, Jr., Cambridge: Harvard University Press pp. 87-98.
23
Edmonds, C. J., 1934. A Tomb in Kurdistan, Iraq, 1(2): 183-192.
24
Finn, J., 2011. “Gods, Kings, Men: Trilingual Inscriptions and Symbolic Visualizations in the Achaemenid Empire”, Ars Orientalis, vol. 41: n.14.
25
Fukai, Sh., Sugiyama, J., Kimata, K., Tanabe, K., 1983.Taq-i-Bustan: III-Photogrammetric Elevations, the Institute of Oriental Culture, the University of Tokyo, the Tokyo University Iraq-Iran Archaeological Expedition, Report19,Tokyo, pl. 26
26
Garrison, M, B., Dion, P., 1999. The Seal of Ariyaramna in the Royal Ontario Museum, Toronto, Journal of Near Eastern Studies 58(1): 1-17.
27
Garrison, M, B., Ritner, R, K., 2010. From the Persepolis Fortification Archive Project, 2 : Seals with Egyptian Hieroglyphic Inscriptions at Persepolis, Arta: 002, fig. 25.
28
Gordon, C. H., 1939. Western Asiatic seals in the Walters Art Gallery, Iraq, 6 (1): 3-34.
29
Herodotus, 1975. The history, (translated into English by A.D. Godley), Harvard University Press.
30
Herzfeld, E., 1941. Iran in the ancient east, London.
31
Jamzadeh, P., 1982. The Winged ring with human bust in Achaemenid art as a dynastic symbols, Iranica Antique, vol.XVII:91-99, PL. 1.
32
Kantor, H.J., 1957. Achaemenid jewelry in the Oriental Institute, Journal of Near Eastern Studies, 16(1): 1-23.
33
Keel, o., Uehlinger, Ch., 1990, Altorientalische Miniaturkunst: des altesten visuellen Masskommunikationsmittel. Ein Blick in die Sammlung des Beblisches Instituuts der Universität Freiburg Schweiz, Rhien: Phillip von Zabern, taf.IV
34
Loud, G., Altman, B., 1938. Khorsabad, part II; the citadel and the town. OIP 40, Chicago.
35
Maras, S., 2009. Iconography, identity and inclusion: the winged disk and royal power during the reign of Darius the Great, a dissertation submitted in partial satisfaction of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in Near Eastern studies, University of California, Berkeley, fig. 5.4.
36
Mitchell, T.C., Searight, A., 2008. Catalogue of the Western Asiatic seals in the British Museum, Leiden, Boston, n.404c.
37
Moorey, P.R.S., 1978. The iconography of an Achaemenid stamp-seal acquired in the Lebanon, Iran XVI: 143-148.
38
Orange, L., 1953. Studies on the iconography of cosmic kingship in the ancient world, Oslo.
39
Perrot, G., Chipiez, Ch., 1890. Histoire De L’Art, Paris.
40
Qyzqapantomb :http://mcid.mcah.columbia.edu/mapping-mesopotamian- mounuments/qyzqapan-tomb
41
Razmjou, Sh., 2005. In Search of the lost Median art, Iranica Anitqua, XL: 271-314.
42
Root, C.M., 1999. The Cylinder Seal from Pasargade: of wings and wheels, date and fate, Iranica Antiqua, XXXIV:157-190.
43
Schmidt, E., 1957. Persepolis II, contents of the treasury and other discoveries, University of Chicago Press.
44
Schmidt, E., 1970. Persepolis III: the Royal tombs and other monuments, University of Chicago Press.
45
Segal, B., 1956. Art Bulletin, XXXVIII.
46
Shahbazi, A. S, 1980. An Achaemenid symbol: II. Farnah ‘(God Given) fortune’ symbolised. Archäologische Mitteilungen aus Iran 13:119–47.
47
ـــــــــــــــــ, A. S., 1974. An Achaemenid symbol: I. A Farewell to ‘Fravahr’ and ‘Ahura Mazda, Archäologische Mitteilungen aus Iran 7:136–44.
48
Soudavar, A., 2003. The Aura of Kings, legitimacy and divine sanction in Iranian kingship, Mazda Publishers, California.
49
Strabo Geography, (translated into English by H.C Hamilton) Bohn’s Classical Library, London.
50
Stronach, D., 1966. The Koh-i Shahrak fire altar, Jornal of Near Estern Studies, 25: 217-27.
51
Von Gall, H., 1988. Das Felsgrab von Qizqapan, ein denkmal aus dem umfeld der Achämenidischen königesstrasse, Bagdader Mitteilungen, 19: 557-82.
52
West, M., 2002. Darius’ ascent to Paradise, Indo-Iranian Journal, 45: 51–57.
53
Zettler, L.R., 1979. On the chronological range of Neo-Babylonian and Achaemenid seals, Journal of Near Eastern Studies, 38 (4): 275-270.
54
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی گورستانهای خمرهای اشکانی حاشیه شرقی رودخانه زاب کوچک در شهرستان سردشت، شمالغرب ایران
سردشت منطقهای کوهستانی با دشتهای میانکوهی است که از نظر موقعیت جغرافیایی در حوزه زاگرس شمالی قرار میگیرد. در بررسی میدانی حاشیه شرقی رودخانه زاب کوچک علاوه بر کشف محوطههای باستانی از دورههای فرهنگی مختلف، 5 گورستان خمرهای شناسایی شدند. متأسفانه همه گورستانها مورد حفاری غیرمجاز قرار گرفته و گورخمرههای زیادی تخریب شدهاند. چگونگی شیوۀ تدفین گورستانهای خمرهای در سردشت و شباهتها و تفاوتهای موجود در آن با گورستانهای دیگر از دورۀ اشکانی، از جمله پرسشهای مدنظر در این نوشتار هستند. روش پژوهش بدین صورت بوده که شواهد باستانشناسی مربوط به گورستانهای اشکانی نویافته در شهرستان سردشت معرفی شدهاند و ویژگیهای آنها با دیگر گورستانهای خمرهای اشکانی شناخته شده نظیر مینگه چئویر، گرمی، کنگاور، طاق بستان، مریوان، آکروپل و شهر شاهی شوش مقایسه شده است. در این میان، با بررسی تطبیقی که بین شکل خمرهها و سایر یافتهها صورت گرفت، شباهتهای بیشتری بین گورستانهای خمرهای سردشت با گورستانهای گرمی و طاق بستان قابل رؤیت است. با توجه به مقایسههایی که بین این دو گورستان با گورستانهای خمرهای سردشت انجام شد، احتمالاً گورستانهای سردشت مربوط به قرن اول و دوم میلادی هستند.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67290_93feac175edfe99aeda0fbf2df98fc36.pdf
2018-06-22
135
153
10.22059/jarcs.2018.226461.142390
سردشت
زاب کوچک
تدفین اشکانی
گورستانهای خمرهای
گورستان قامیشه
صلاح
سلیمی
salahsalimi@gmail.com
1
دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
مصطفی
ده پهلوان
mdehpahlavan@gmail.com
2
استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه تهران
AUTHOR
حسین
داودی
davoudih1@gmail.com
3
دانشجوی دکتری باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
آذرنوش، مسعود، (1354)، "کاوشهای گورستان محوطه سنگ شیر همدان"، گزارشهای چهارمین مجمع سالانه کاوشها و پژوهشهای باستانشناسی در ایران، زیر نظر فیروز باقر زاده، تهران: مرکز باستان شناسی ایران.
1
بوداقی، ابراهیم، (1392)، "بررسی و مطالعه محوطههای ساسانی سردشت"، پایانامه کارشناسی ارشد باستانشناسی دوره تاریخی، دانشگاه آزاد اسلامی ابهر، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، منتشر نشده.
2
بیننده، علی، (1387)، "بررسی باستانشناختی حوضه رودخانه زاب کوچک"، پایانامه کارشناسی ارشد باستان شناسی دوره تاریخی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، منتشر نشده.
3
بیننده، علی، (1395)، "کاوش نجات بخشی محوطه ملا وسو در حوضه رودخانه زاب کوچک"، گزارش های پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران، به کوشش حمیده چوبک، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، صص 62-55.
4
پازوکی، ناصر و عبدالکریم شادمهر، (1384)، آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
5
حیدری، رضا، (1385)، "نتایج دومین فصل پژوهشهای باستانشناختی در محوطه باستانی ربط سردشت، آبان و دی"، گزارشهای باستانشناسی (7)، مجموعه مقالات دومین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران، جلد اول تهران، پژوهشکده باستانشناسی، صص 230-201.
6
حیدری، رضا، (1386)، "نتایج مقدماتی بررسی باستانشناسی رودخانه زاب کوچک در شهرستان سردشت"، آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی، منتشر نشده.
7
حیدری، رضا، (1391)، "بررسی باستانشناسی زاب کوچک"، چکیده مقالههای یازدهمین گردهمآیی سالانه باستانشناسی ایران، تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
8
حیدری، رضا، فلاحیان، یوسف، سلیمی، صلاح، (1395)، "فصل اول کاوش نجات بخشی تپه بالان سردشت"گزارش های پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران، به کوشش حمیده چوبک، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، صص 155-143.
9
دمورگان، ژاک، (1339)، جغرافیای غرب ایران، ترجمه کاظم ودیعی، جلد دوم، تبریز: شفق.
10
دیولافوا، ژان، (1371)، سفرنامه کاوشهای باستانشناسی در شوش 1886-1884، ترجمه ایرج فره وشی، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
11
سعیدی هرسینی، محمد رضا، (1375)، بررسی شیوه تدفین در پارت (247 ق.م تا 224 م)، پایانامه کارشناسی ارشد باستان شناسی دوره تاریخی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی (منتشر نشده).
12
سلیمی، صلاح، (1394)، بررسی محوطه های اشکانی حاشیه شرقی رودخانه زاب کوچک شهرستان سردشت، نمونه موردی: تپه بالان، پایانامه کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی (منتشر نشده).
13
شیرزاده، غلام، کاکا، غفور، (1395)، کاوش نجات بخشی محوطه و قبرستان نیسک آباد سردشت، گزارش های پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران، به کوشش حمیده چوبک، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، صص 365-356.
14
شریفی، مهناز، (1395)، کاوش نجات بخشی تپه بروه شهرستان سردشت استان آذربایجان غربی، گزارش های پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران، به کوشش حمیده چوبک، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، صص 355-350.
15
قندگر، جواد، (1382)، گزارش مقدماتی کاوش های باستان شناسی قلعه زهاک (اژدهاک) شهرستان هشترود، آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی (منتشر نشده).
16
قندگر، جواد، حسین اسماعیلی و محمد رحمتپور، (1383)، "کاوشهای باستانشناختی قلعه اژدهاک هشترود"، مجموع مقالات همایش بینالمللی باستانشناسی ایران حوزه شمالغرب ایران، به کوشش مسعود آذرنوش، تهران: پژوهشکده باستانشناسی، صص 228-193.
17
کارگر، بهمن، (1383)، "قلایچی، زیرتو مرکز مانا 1381- 1378"، مجموع مقالات همایش بینالمللی باستان شناسی ایران حوزه شمالغرب ایران، تهران: پژوهشکده باستانشناسی، صص 246-229.
18
کامبخش فرد، سیف الله، (1346)، "آثار و بقایای دهکدههای پارتی"، بررسیهای تاریخی، شماره 1، سال دوم، صص: 5-25.
19
کامبخش فرد، سیف الله، (1374)، معبد آناهیتای کنگاور، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
20
کامبخش فرد، سیف الله، (1377)، گورخمرههای اشکانی، پیوست یک مجله باستانشناسی و تاریخ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
21
کامبخش فرد، سیف الله، (1386)، کاوشها و پژوهشهای باستانشناسی و احیاء معماری معبد آناهیتای کنگاور و تاق گرا، جلد دوم، تهران: سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری- پژوهشکده باستان شناسی.
22
مترجم، عباس و یعقوب محمدی فر، (1388)، گزارش نهایی فصل اول کاوش در گورخمرههای دریاچه زریوار مریوان، آرشیو سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کردستان (منتشر نشده).
23
محمدیفر، یعقوب و علیرضا هژبری نوبری، (1383)، "نگرشی بر آیین گورخمرهای دوره اشکانی در حاشیه غربی زاگرس مرکزی (مریوان)"، پیام باستانشناس، شماره 2، صص 42-29.
24
معصومیان، محمد، (1396)، " گزارش فصل اول کاوش نجات بخشی گورستان خمره ای زردویان مریوان" آرشیو سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کردستان (منتشر نشده).
25
نصراللهی، صلاح، (1386)، گزارش بررسی و شناسایی اتلال، محوطهها و آثار باستانی بخشهای مرکزی و ننور شهرستان بانه – پاییز، آرشیو میراث فرهنگی استان کردستان (چاپ نشده).
26
واقدی، محمد بن عمر، (1374)، فتوح سوادالعراق (نخستین تاریخ فتوحات اسلامی در کردستان)، ترجمه و تحشیه عبدالعزیز واعظی سردشتی، مقدمه و تصحیح و تعلیقات نادر کریمیان، چاپ اول، تهران: م. واعظی.
27
هرینک، ارنی، (1376)، سفال ایران در دوران اشکانی، ترجمه حمیده چوبک، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
28
Gaziev, C. M., 1960. kup gebirleri albomu, Azerbaijan SSR elmler akademiyasi neshrijati Baki.
29
Hewsen, R. H., 2001. Armenia, A historical atlas, Chicago, The University of Chicago Press.
30
Kargar, B., Binandeh, A., 2009. A preliminary report of excavation at Rabat Tepe, Northwestern Iran, Iranica Antiqua XLIV: 113-129.
31
Kleiss, W., 1977. Alte Wege in West-Iran, AMI, Band 10, pp: 137-151.
32
Kroll, S., 2005. The Southern Urmia basin in the Early Iron Age, Iranica Antiqua XL: 65-85.
33
Mongait, A., 1959. Archaeology in the U.S.S.R., Moscow, Foreign Languages Publishing House.
34
Solecki, R.S., 1999. An archaeological survey in Western Azarbaijan, Iran, the Iranian world, in: A. Alizadeh, Y. Majidzadeh and S. MalekShahmirzadi (eds.), assay on Iranian art and archaeology, presented to Ezat O. Negahban, Tehran, University Press, pp. 28-43.
35
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی پتروگرافی سفال های اسلامی شهر بلقیس اسفراین، خراسان شمالی
در پژوهش حاضر سعی شده است تا با بررسی و مطالعهی پتروگرافی ده قطعه از سفالینههای لعابدار مربوط به دوران اسلامی مکشوفه از شهر تاریخی بلقیس اسفراین، به بررسی تفاوتها و شباهتهای ساختاری براساس فازهای موجود، شناخت مواد خام اولیه و اجزاء معدنی و در نهایت تا حد ممکن به شناخت منشاً آنها باتوجه به مقایسه خاک مورد استفاده در ساخت سفالها و زمینشناسی منطقه پرداخته شود. برای این منظور از روش آنالیز مقاطع نازک پتروگرافی و مطالعه آنها با استفاده از میکروسکوپ پلاریزان نوری عبوری استفاده گردید، که در بررسی و تحلیل نتایج حاصل از مطالعه مقاطع نازک مشخص شد تمامی آثار از نظر ساختاری و ترکیب مشابه یکدیگر و دارای بافت سیلتی ریزبلور هستند و تنها یک قطعه از آنها (کد 216) دارای بافت ناهمگن است اما از نظر ساختار کانیشناسی دارای منشأیی همسان با دیگر قطعات را دارا هست. این سفالها دارای ساختاری مشابه و همچنین دارای منابع خاک یکسانی هستند. در اینبین تنها قطعهی سفالی زرینفام (کد 1) مورد مطالعه از نظر ساختاری و ترکیب متفاوت از دیگر سفالها بوده که میتوان آن را یک نمونه متفاوت و احتمالاً وارداتی به منطقه درنظر گرفت. همچنین در کاوشهای باستانشناسی شهر بلقیس کورههای سفالپزی، سهپایههای سفالی و نیز توپیهای کوره کشف شده است، که نشاندهندهی تولید سفال و بومی بودن این صنعت در آن را دلالت دارد
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67291_116225f9b2dfe423c4d0d87d38f3c46d.pdf
2018-06-22
155
167
10.22059/jarcs.2018.215741.142330
پتروگرافی مقطع نازک
سفال لعابدار
شهر بلقیس
اسفراین
محبوبه
عباس آبادی عربی
m.abasabadi.arabi@gmail.com
1
دانشآموخته کارشناسی ارشد مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی دانشگاه آزاد ابهر
AUTHOR
یاسین
صدقی
sedghi.yassin@yahoo.com
2
دانشآموخته کارشناسی ارشد باستانسنجی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
LEAD_AUTHOR
سید ایرج
بهشتی
beheshti_i@yahoo.com
3
دانشآموخته کارشناسی ارشد زمینشناسی، پژوهشکده حفاظت و مرمت
AUTHOR
اکبر
عابدی
akbarabedi@gmail.com
4
استادیار گروه مرمت آثار تاریخی و باستانسنجی ، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
AUTHOR
توحدی، کلیمالله، (1374)، اسفراین: دیروز امروز، انتشارات واقفی: مشهد.
1
روشنی زعفرانلو، قدرتالله، (1366)، «اسفراین- بلقیس»، شهرهای ایران، جلد2، به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران، صص 170- 195.
2
زارعی، محمدابراهیم؛ عامریان، حمید؛ نیکگفتار، احمد، (1395)، «طبقهبندی گونه سفالینههای لعابدار قرن 2 تا 4 ه ق کشف شده از شهر تاریخی بلقیس (اسفراین کهن)»، مطالعات باستانشناسی، دوره 8، شماره 1.
3
فدایی، سیداحمد، (1373)، جغرافیای شهرستان اسفراین، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
4
فرجامی، محمد؛ ستوده، آسیه، (1389)، گزارش کاوش فصل سوم شهر تاریخی بلقیس اسفراین، گزارش منتشرنشده، آرشیو پایگاه شهر تاریخی بلقیس اسفراین.
5
فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور، (1384)، استان خراسان شمالی: شهرستان اسفراین، انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، تهران.
6
کیانی، محمدیوسف؛ کریمی، فاطمه، (1363)، هنر سفالگری دوره اسلامی، وزارت ارشاد، تهران.
7
محمدیفر، یعقوب؛ بلمکی، بهزاد، (1387)، «هنر سفالگری در دورهی صفویه، بررسی تکنیک و نقشمایههای هنری»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 35، صص 93-102.
8
نقشینه، امیرصادق؛ حاتمی، الناز؛ نیکروانمتین، هومن، (1392)، «مطالعه پتروگرافی سفال عصرآهن غار هوتو»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، شماره 5، دوره 3.
9
نیکگفتار، احمد، (1387)، بررسی باستانشناختی پهنه فرهنگی شهر اسفراین در دوران اسلامی، پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه تهران گروه باستانشناسی.
10
نیکگفتار، احمد، (1391)، گزارش کاوش فصل پنجم شهر تاریخی بلقیس اسفراین، گزارش منتشرنشده، آرشیو پایگاه شهر تاریخی بلقیس اسفراین.
11
وثوقی عابدینی، منصور، (1393)، مبانی تئوری و عملی کانیشناسی نوری، چاپ دوم، تهران: آرین زمین.
12
وحدتی، علی اکبر، (1389)، پژوهشهای باستانشناختی در شهر بلقیس (اسفراین کهن)، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان شمالی.
13
وحدتی، علیاکبر، (1386)، گزارش گمانهزنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم شهر بلقیس- اسفراین، گزارش منتشر نشده، اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی.
14
ییت، ادوارد، (1365)، خراسان و سیستان، ترجمه قدرت الله روشنی و مهرداد رهبری، نشر یزدان، تهران.
15
Ellis, L. 2000. Archaeological method and theory, Garland Publishing, Inc. pp 458-461.
16
Emami, S.M., Trettin, R., 2010. Phase generating processes in ancient ceramic matrices through microstructure investigation with high resolution microscopy methods. Advanced Microscopy Research 5, 181–189.
17
Peterson, S.E., Betancourt, P.P., 2009. Thin section petrography of ceramic materials, Instap Archaeological Excavation Manual 2, Instap Academic Press Philadelphia, Pennsylvania.
18
Quinn, P.S., 2013. Ceramic petrography: the interpretation of archaeological Pottery & related artefacts in thin Section, Oxford: Archaeopress.
19
Rathossi, C., Pontikes, Y., Tsolis-Katagas, P., 2010. Mineralogical difference between ancient sherds and experimental ceramics: indices for firing conditions and post-burial alteration, Proceedings of the 12th International Congress Patras, Bulletin of the Geological Society of Greece, 43, pp 856-865.
20
Reedy., Chandra. L., 2008. Thin-section petrography of stone and ceramic cultural materials, London, Archetype.
21
ORIGINAL_ARTICLE
زن-بودن-روی-مُهر؛ «نشانهشناسی وضعی» تجسّم زنانه در شوشان باستان (۳۵۰۰-۱۰۰۰ پیش از میلاد)
این مقاله به بررسی خاستگاهها و تطوّر پیکرهای زنانة روی مُهرهای استوانهای دشت شوشان طی هزارة چهارم تا پایان هزارة دوم پیشازمیلاد میپردازد. پیکرهای زنانة روی مُهرهای استوانهای، مطابق با بافتها و وضعیّتهای باستانشناختی خود به مثابه متغیّر مستقل مورد توجه قرار گرفته و کیفیات آنها بهعنوان متغیّر وابسته در نسبت با آنها به آزمون گذاشته شده است. با فرض بر نسبت متقابل وجودی میان وضعیتهای باستانشناختی و حالات پیکرهای زنانه، پیشنهاد شده که با دگردیسی اولی، دومی نیز به شکلی فعّالانه دستخوش دگرگونی میشود. برای کشف معانی گرفتار در پیکرهای زنانة روی مُهرهای استوانهای شوشان باستان، نشانهشناسی وضعی بکار رفته است. برهمیناساس، پیکرهای زنانة روی مُهرها و اثر مُهرهای استوانهای در زمینة بافتهای زمانی-مکانی خود طبقهبندی و توصیف شدهاند. گروههای عمده عبارتاند از: زنانة الف، زنانة ب، صحنههای صناعی، صحنههای جمعی و صحنههای آیینی. این مقاله بر طبقهبندی توصیفی-تحلیلی دادهها مطابق با شاخصههای شمایلنگاشتی آنها میپردازد که بر بررسی نظری شواهد باستانشناختی مرتبط استوار است. نتایج نشان میدهد که زن-بودن-روی-مُهرهای استوانهای پدیدهای پویا بوده و بر وضعیّتیافتگی تاریخی-باستانشناختی خود اتکاء داشته است.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67292_49443b7016e9f4209afd0723f2e0a3af.pdf
2018-06-22
169
187
10.22059/jarcs.2018.215872.142331
شوشان باستان
نشانهشناسی وضعی
پیکرهای زنانه
مهر استوانهای
وحید
عسکرپور
v.askarpour@tabriziau.ac.ir
1
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
LEAD_AUTHOR
مالافوریس، لمبرز. (1393). چگونه اشیاء ذهن را شکل میدهند؛ نظریة گیرایش مادّی. ترجمة وحید عسکرپور. تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
1
مصباحاردکانی، نصرتالملوک و ابوالقاسم دادور. (1387). نقشمایة زن بر روی مُهرهای ایران؛ از دورة پیشخطی تا پایان دورة ساسانی. پژوهش زنان. دورة 6، شمارة 4: 161-182.
2
Amiet, P., 1972. Glyptique susienne. Mémoires de La Délégation Archéologique En Iran, 43, 258.
3
Asher‐Greve, J. M., 1997. The essential body: Mesopotamian conceptions of the gendered body, Gender & History, 9 (3), 432–461.
4
Bahrani, Z., 2001. Women of Babylon: gender and representation in Mesopotamia. Psychology Press.
5
Beck, P., 1993. Early Bronze Age “Bed-Models” reconsidered. Tel Aviv, 1993(1), 33–40.
6
Bolger, D., & Wright, R. P., 2012. Gender in southwest Asian prehistory, in D., Bolger (ed.), a companion to gender prehistory, Wiley and Blackwell, pp. 372–394.
7
Charvát, P., 1988. Archaeology and social history: the Susa sealings, Ca. 4000-2340 BC., Paléorient, 14(1): 57–63.
8
Chavalas, M. W., 2013. Women in the ancient Near East: a sourcebook, Routledge.
9
Collon, D., 1990, Near Eastern seals (Vol. 2). Univ of California Press.
10
Crawford, H., 2013. An explanation of the world of women in third-millennium Mesopotamia, in: M. W., Chavalas (ed.), women in the ancient Near East: a Sourcebook, Routledge.
11
p. 10).
12
Daems, A., 2005. The iconography of pre-Islamic women in Iran. Iranica Antiqua, 36(0), 1–150.
13
Deetz, J., 1996. In small things forgotten: an archaeology of early American life, Anchor Books/Doubleday.
14
Farman-Farmaian, M., 1984. Elamite cylinder seals. University of California, Berkeley.
15
Frankfort, H., & Jacobsen, T., 1955. Stratified cylinder seals from the Diyala region. University of Chicago Press.
16
Gadamer, H.-G., 1989. Truth and method (J. Weinsheimer & DG Marshall, trans.), New York, Continuum.
17
Gell, A., 1998. Art and agency: an anthropological theory. Oxford University Press.
18
Gorelick, L., & Gwinnett, A. J., 1990. The ancient Near Eastern cylinder seal as social emblem and status symbol, Journal of Near Eastern Studies, 49(1): 45–56.
19
Gorelick, L., & Gwinnett, J., 1981. The origin and development of the ancient Near Eastern cylinder seal: a hypothetical reconstruction, Expedition 23(4): 17–30.
20
Gottdiener, M., 1995. Postmodern semiotics: material culture and the forms of postmodern life, Blackwell.
21
Hodder, I., & Hutson, S., 2003. Reading the past: current approaches to interpretation in archaeology,Cambridge University Press.
22
Keane, W., 2003. Semiotics and the social analysis of material things, Language & Communication23(3): 409–425.
23
Keel-Leu, H., & Teissier, B., 2004. Ancient Near Eastern cylinder seals of the collections “Bible+Orient” of the University of Fribourg, Academic Press.
24
Lele, V. P., 2006. Material habits, identity, semeiotic, Journal of Social Archaeology, 6(1): 48–70.
25
Leroi-Gourhan, A., 1993. Gesture and speech, MIT Press.
26
Lévi-Strauss, C., 2008. Structural anthropology, Basic Books.
27
Malbran-Labat, F., 1995. Les inscriptions royales de Suse: briques de l’époque paléo-élamite à l'Empire néo-élamite, Réunion des Musées Nationaux.
28
Marcus, M. I., 1989. Emblems of authority: the seals and sealings from Hasanlu IVB, Expedition 31(2): 53–63.
29
Matthews, D. M., 1997. The early glyptic of Tell Brak: cylinder seals of third millennium Syria (Vol. 15), Saint-Paul.
30
Moorey, P. R. S., & Gurney, O. R., 1978. Ancient Near Eastern cylinder seals acquired by the Ashmolean Museum, Oxford 1963–1973, Iraq, 40 (01): 41–60.
31
Pittman, H., 2013. Seals and sealings in the Sumerian world, in: H, Crawford (ed.), the Sumerian world, Routledge, pp. 319–344).
32
Pittman, H., & Aruz, J., 1987, Ancient art in miniature: Near Eastern seals from the collection of Martin and Sarah Cherkasky, Metropolitan Museum of Art.
33
Porada, E., 1947. Mesopotamian art in cylinder seals of the Pierpont Morgan Library, Pierpont Morgan Library.
34
Porada, E., 1965. Art of ancient Iran, Greystone Press.
35
Porada, E., 1990. More seals of the time of the SUKKALMAḪ, Revue d’Assyriologie et D'archéologie Orientale, 84(2): 171–181.
36
Porada, E., 1993. Why cylinder seals? engraved cylindrical seal stones of the ancient Near East, fourth to first millennium BC., The Art Bulletin, 75(4): 563–582.
37
Potts, D. T., 1999. The archaeology of Elam: formation and transformation of an ancient Iranian state, Cambridge University Press.
38
Preucel, R. W., 2008. Archaeological semiotics (Vol. 4), John Wiley & Sons.
39
Ricoeur, P., 1976. Interpretation theory: discourse and the surplus of meaning, TCU Press.
40
Riggins, S. H., 1994. The socialness of things: essays on the socio-semiotics of objects (Vol. 115), Walter de Gruyter.
41
Roach, K. J., 2009. The Elamite cylinder seal corpus, C. 3500-1000 BC., University of Sydney.
42
Rothman, M. S., 1994. Sealing as a control mechanism in prehistory: Tepe Gawra XI, X and VIII, in: G., Stein & M. S., Rothman (eds.), chiefdoms and early states in the Near East: the organizational dynamics of complexity, Monographs in World Archaeology, pp. 103–120).
43
Sax, M., 1989. The composition of the materials of first millennium BC cylinder seals from Western Asia, Archaeological Sciences, 104–114.
44
Sax, M., 1994. The introduction of wheel cutting as a technique for engraving cylinder seals: its distinction from filing, Iraq 56: 153–166.
45
Sax, M., Collon, D., & Leese, M. N., 1993. The availability of raw materials for Near Eastern cylinder seals during the Akkadian, post Akaddian and Ur III periods, Iraq 55: 77–90.
46
Sax, M., & Meeks, N. D., 1995. Methods of engraving Mesopotamian quartz cylinder seals, Archaeometry 37(1): 25–36.
47
Sax, M., & Middleton, A. P., 1989. The use of volcanic tuff as a raw material for Proto-Elamite Cylinder seals, Iran 27: 121–123.
48
Taylor, P., 2006. The iconography of cylinder seals, Warburg Institute.
49
Thomas, J. (1998). Review Articles: The Socio-Semiotics of Material Culture: Gottdiener, M. Postmodern Semiotics: Material Culture and the Forms of Postmodern Life, 1995, Oxford: Blackwell. 262 pp. 0-631-19216-6 Riggins, SH (ed.), The Socialness of Things: Essays in the Socio-Semiotics of Objects, 1994, New York: Mouton de Gruyter. 482 pp. 3-11-014133-7. Journal of Material Culture, 3(1), 97-108.
50
Tilley, C., 1989. Archaeology as socio-political action in the present, in: A. Wylie (ed.), critical traditions in contemporary archaeology, Cambridge University Press, pp. 104–116.
51
Van Buren, E. D., 1949. The cylinder seals from Brak, Iraq11(1): 59–76.
52
Ward, W. H., 1919. The seal cylinders of western Asia. Carnegie Institution of Washington.
53
Watts, C. M., 2008. On mediation and material agency in the Peircean semeiotic, in: L., Malafouris (ed.), material agency, Springer, pp. 187–207.
54
Werr, L., al-G., 1988. Cylinder seals made of clay, Iraq50: 1–24.
55
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل نقش و فرم سفالهای تپه اسماعیلآباد
با توجه به وضعیت لایههای تپه اسماعیلآباد و فراگیری سفال افق چشمهعلی و شناسایی طبقات استقراری با معماری مشخص، همچنین طول مدت استقرار و تداوم این فرهنگ در تپه، مهمترین و دقیقترین اطلاعات را در اختیار میگذارد که با دادههای حاصل از آن می توان روند تغییرات و تحولات فن آورانه، هنری، اجتماعی، اقتصادی و باورهای آیینی را بررسی و مطالعه نمود. هدف این است که سنجیده شود در یک محوطه باستانی با ویژگیهای تپه اسماعیلآباد روند تغییر، تحول، رشد و بالندگی فرهنگ از لایه فرهنگی اول تا آخرین لایه براساس دادهها بویژه سفالها چقدر قابل سنجش است. دگرگونیهای سفال که بخشی از آن بر اثر تطور و رشد درونی فرهنگ در طول زمان به وجود میآید و بخش دیگر به علت پیوندهای فرهنگی و اقتصادی با جوامع دور و نزدیک پدیدار میشود. در این مقاله تمام سعی و تلاش برای شناخت این تغییرات تحولات درونی سفال و سیر دقیق آن شده است. در تحلیلهای آماری نقوش، فرم، با استفاده از پایگاه دادهها کامپیوتری مشخص شد که ظروف سفالی تپه اسماعیلآباد یک سیر تکاملی را طی کردهاند. در طبقات میانی همانند پیشرفت و تغییرات ملموس معماری از یک دوره درخشان تولید سفال و شکوفایی هنری نیز برخودار بودهاند.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67307_daf90ee4e5f248e10f6d363194e44c10.pdf
2018-06-22
189
205
10.22059/jarcs.2018.251187.142534
سفال
باستانشناسی
علوم کامپیوتری
پایگاه دادهها
تپه اسماعیلآباد
احمد
علی یاری
aliyaria@ut.ac.ir
1
دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان
LEAD_AUTHOR
حسن
طلائی
htalaee@ut.ac.ir
2
استاد گروه باستان شناسی دانشگاه تهران
AUTHOR
حاکمی، علی(1328). حفاری در اسماعیل آباد ساوجبلاغ، آثار و اشیاء چهار هزار سال قبل از میلاد سالنامهکشورایران، سال چهاردهم .
1
سرلک سیامک ، معجزاتی فریبا(1386)."اسماعیلآباد و گاه نگاری فلات مرکزی ایران" سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری کشور،نامه پژوهشگاه ، ص 34-15.
2
طلایی، حسن . علییاری، احمد(1385). "تحلیل ساختار و الگوهای طراحی نقوش حیوانی سفالهای چشمه علی و سیلکIII در شمال مرکزی ایران" مجله علمی پژوهشی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 2-180 دوره 57 ،ص. 46-25
3
طلایی، حسن (1378)."نویافتههای معماری پیش از تاریخ از تپه اسماعیلآباد "مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری شهر سازی ایران ،جلد 5 ،سازمان میراث فرهنگی کشور.
4
طلایی، حسن. علی یاری، احمد. ذوقی، یاسمن(1388). "بررسی فناوری سفالگری هزاره پنجم ق.م با استفاده از روشهای آزمایشگاهی XRD XRF در شمال مرکزی ایران " مطالعات باستانشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران . شماره نخست، صص 84-65 .
5
طلایی، حسن(1390)."هشت هزار سال سفال ایران"سمت.
6
کاظمپور عصمتی، پروین(1375) .تجزیه و تحلیل نگاره انسان بر سفالهای پیش از تاریخ ایران .پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس. استاد راهنما دکتر حسن طلایی.
7
معجزاتی، فریبا(1389). طبقه بندی و گونه شناسی مجموعه ظروف سفالین اسماعیلآباد در موزه ملی ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.
8
ملک شهمیرزادی، صادق(1382)." ایران در پیش از تاریخ باستانشناسی ایران از آغاز تا سپیده دم شهرنشینی "تهران،سازمان میراث فرهنگی.
9
ملک شهمیرزادی، صادق(1374). » گاهنگاری پیش از تاریخ فلات مرکزی ایران « دوران نوسنگی تا آغاز شهر نشینی مجلهباستانشناسیوتاریخ سال نهم . شماره دوم شماره پیاپی 18 و 1374 ص 2-18.
10
نگهبان، عزت الله(1356). »حفاری دشت قزوین: فصلهای 1350 و 1356 « مجله مارلیک، نشریه مؤسسه و گروه باستانشناسی، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شماره 2، دیماه 1356 .
11
ورجاوند، پرویز. (1349). سرزمین قزوین. انجمن آثار ملی.
12
Brown, B., 1962. Excavation at Shahryar, Iran, Archaeology XV: 27-31.
13
Brown, B., 1976. Kara Tepe, Oxford Shire, London.
14
Maleki, Y., 1968. Art and animal motifs among the ceramists of the region of Tehran, Archaeologia Viva, 1: 43-57.
15
Talai, H., 1983. Stratigraphical sequence and architectural remains at Ismailabad, the Central Plateau of Iran, AMI 16: 57 - 68.
16
Talai, H., 2000. A new painted pottery assemblage at Ismailabad; a late Neolithic site in the Central Plateau of Iran, Documenta Praehistorica XXVII, 7th NeolIthic Seminar, The Processes of Neolithisation in Eurasia, Ljubljana 22 - 27 May, 2000, 251-257.
17
ORIGINAL_ARTICLE
نتایج مقدماتی بررسی باستانشناختی در حوزه آبخیز زایندهرود جنوبی، بخش لاران، استان چهارمحال و بختیاری
استان چهارمحال و بختیاری به علت قرارگیری در منطقه کوهستانی مرتفع، منابع آبی دائمی، دشتهای کوچک میانکوهی، درههای عمیق و وجود جادههای ایل رو و عشایری از دیرباز موردتوجه جوامع انسانی قرارگرفته است. یکی از این مناطق کوهستانی، بخش لاران است که درواقع یک دره میانکوهی نسبتاً طویلی با درههای فرعی کوچکتر است. این بخش شامل حوزه آبخیز جنوبی رودخانه زایندهرود و شاخابههای آن و بخش شرقی حوزه آبخیز رودخانه کارون است. این منطقه شاید جز معدود مناطقی از کشور باشد که تاکنون فعالیتهای عمده باستانشناختی در آن به انجام نرسیده است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و قابلیتهای زیستمحیطی منطقه، انجام بررسی باستانشناختی باهدف درک جایگاه منطقه در مطالعات باستانشناختی زاگرس مرتفع، شناخت عوامل تأثیرگذار بر شکلگیری، تداوم، بسط و گسست استقرارهای آن و ارزیابی تاریخ تحولات زندگی انسان در منطقه را ضروری مینمود. بر این اساس بخش لاران در جنوب حوزه آبخیز زایندهرود در غرب شهرستان شهرکرد، در سال 1389 بهصورت سیستماتیک و پیمایشی فشرده بررسی شد. درمجموع 210 اثر و مکان باستانی از دوره نوسنگی جدید تا دورۀ معاصر شناسایی و ثبت گردید، بقایای کشفشده شامل محوطهها، تپهها، غارها و اشگفتها، گورستان، پلها، مساجد و امامزادههاست. درمجموع 4 استقرار از دوره نوسنگی، 20 استقرار باستانی از دورههای مختلف مس و سنگ، 6 استقرار از دوره مفرغ، 32 محوطه از دوره آهن و هخامنشی، 60 محوطه از دوره اشکانی و ساسانی و 111 مکان باستانی از دوره اسلامی شناسایی گردید، بیشتر محوطههای استقراری این منطقه دارای ارتفاع کم و آثار آنها دارای پراکندگی سطحی بسیار ضعیفی هستند. با توجه به مکانگزینی و ریختشناسی این محوطهها و همچنین مطالعات آثار و بقایای مردمان کوچنشین امروزی، به نظر میرسد که بیشتر آنها بطور فصلی استفاده میشدهاند. این مقاله بر آن است تا به ارائه نتایج مقدماتی حاصل از این بررسی بپردازد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67308_ab501ed4bd812e70c5c7840d458d9125.pdf
2018-06-22
207
226
10.22059/jarcs.2018.135136.142225
چهارمحال و بختیاری
حوزه آبخیز
زایندهرود
بخش لاران
بررسی و شناسایی
علی اصغر
نوروزی
norozi71@yahoo.com
1
استادیار پژوهشکده باستان شناسی
LEAD_AUTHOR
محسن
حیدری دستنایی
mohsen.heidary60@yahoo.com
2
دانش آموخته دکتری باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
AUTHOR
استروناخ، دیوید (1379)، پاسارگاد، ترجمه حمید خطیب شهیدی، تهران، انتشارات سارمان میراث فرهنگی کشور.
1
اسدی، احمدعلی (1388) الگوی استقراری و کاربری اراضی در دشت بستک: هرمزگان، باستانشناسی و تاریخ، سال 23، شماره اول، صص 3-31.
2
اسماعیلی جلودار، محمد اسماعیل، مرتضایی، محمد (1391) بازشناسی بندر باستانی مهروبان در خلیجفارس و گاه نگاری اولیه آن بر پایه کاوش باستانشناختی و مطالعه متون نوشتاری، مطالعات باستانشناسی، شماره 2، دوره 4، صص 12-31.
3
اسماعیلی جلودار، محمد اسماعیل، ذوالقدر سعید (1393) تحلیل دادههای کاوش در محوطه کوچنشینی شهریاری II از دوره هخامنشی در منطقه بیرگان کوهرنگ بختیاری، پژوهشهای باستانشناسی ایران، شماره 6، دوره 4، صص 85-104.
4
پاتس، دنیل. تی (1385) باستانشناسی ایلام، ترجمه زهرا باستی، تهران، سمت.
5
خسروزاده، علیرضا (1386) گزارش فصل اول بررسی باستانشناختی شهرستان فارسان، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان چهار محال و بختیاری (منتشر نشده).
6
خسروزاده، علیرضا (1391) الگوی استقراری دشت فارسان از پیشازتاریخ تا دوران اسلامی، در نامور نامه: مقالههایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به کوشش حمید فهیمی و مسعود آذرنوش، تهران: انتشارات ایران نگار، صص 169-188.
7
خسروزاده، علیرضا، عالی، ابوالفضل (1384) گزارش توصیفی فصل دوم بررسی شهرستان بردسیر، گزارشهای باستانشناسی 4، تهران: پژوهشکده باستانشناسی صص 159-176.
8
خسروزاده، علیرضا، حبیبی، حسین (1394) مطالعه الگوی استقراری دوره ساسانی دشت میانکوهی فارسان در استان چهارمحال و بختیاری، پژوهشهای باستانشناسی ایران، دوره 5، صص 100-118.
9
خسروزاده، علیرضا، بهرامی نیا، محسن (1391) دوره نوسنگی در غرب چهارمحال و بختیاری: محوطههای نویافته بخش میانکوه، شهرستان اردل، نامه باستانشناسی، شماره 3، دوره 2، صص 61-80.
10
خسروی، لیلا (1385) گزارش گمانهزنی بهمنظور تعیین عرصه و حریم محوطه تیهله خرمآباد، گزارشهای باستانشناسی 5، تهران: پژوهشکده باستانشناسی، صص 71-90.
11
خسروی، لیلا (1391) بررسی و شناسایی باستانشناختی حوزه آبگیر سد دره باد گَرگَک، چهارمحال و بختیاری، چکیده مقالههای یازدهمین گردهمایی سالانه باستانشناسی ایران، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری، ص 175.
12
خطیب شهیدی، حمید، طاووسی، محمود، آیتالله شیرازی، باقر و صالحی کاخکی، احمد (1386) نظری اجمالی به محوطههای باستانی بخش چنارود شمالی چادگان در حوزه زایندهرود از دوره کالکولتیک تا پایان عصر آهن سوم، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره چهل و هشتم، صص 27-57.
13
کارتر، الیزابیت (1376) شوش ((شهر شاهی))، در شوش و جنوب غربی ایران، زیر نظر ژان پرو و ژنوییو دلفوس، ترجمه هایده اقبال، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، صص 71-88.
14
سراقی، نعمتالله، مهاجری نژاد، عبدالرضا (1393) بررسی و شناسایی حوزه سد پالنگان، کردستان، مقالههای کوتاه دوازدهمین گرد همآیی سالانه باستانشناسی ایران، تهران: انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، صص 263-266.
15
شریفی، مهناز (1384) گزارش گمانهزنی محوطه باستانی الهایی، گزارشهای باستانشناسی 4، تهران: پژوهشکده باستانشناسی صص 227-252.
16
شیشهگر، آرمان (1384) گزارش کاوشهای محوطه سرخ دم لکی، تهران: پژوهشکده باستانشناسی.
17
علیزاده، عباس (1382) الگوی استقرار و فرهنگهای پیشازتاریخ دشت شوشان، بر اساس تحلیل مجموعه حاصل از برسی گرملیزا، ترجمه لیلا پاپلی و عمران گاراژیان، تهران: پژوهشکده باستانشناسی- معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور.
18
علیزاده، عباس (1391) روند پیچیدگی اجتماعی و سیاسی در جهان عیلامی، مجله پیام باستانشناس، سال نهم، شماره هفدهم، صص 87-102.
19
فهیمی، حمید (1383) بقایای معماری سیلک 6 در تپه جنوبی سیلک: گزارش کاوش در ترانشه R19، در سفالگران سیلک، به کوشش صادق ملک شهمیرزادی، تهران: پژوهشکده باستانشناسی کشور.
20
کارتر، الیزابت (1376) شوش (شهر شاهی)، ترجمه هایده اقبال، شوش و جنوب غربی ایران، گزارش گردهمایی بینالمللی شوش و سمینار بلو، زیر نظر ژان پرو و ژنوییو دلفوس، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
21
کریمیان، حسن، جاوری، محسن (1385) گاهنگاری بافت کهن شهر اصفهان به استناد کاش در محدوده میدان عتیق، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 57، شماره 2-180، صص 131-156.
22
کلایس، ولفرام، کالمایر، پیتر (1388) بیستون: کاوش و تحقیقات سالهای 1963-67، ترجمه نجد سمیعی، تهران: انتشارات معاونت فرهنگی و ارتباطات اداره کل اداره امور فرهنگی.
23
کوثری، یحیی (1347) سومین گزارش هیئت بررسی اصفهان و چهارمحال و بختیاری، اداره کل باستانشناسی و فرهنگعامه، کد 258(منتشرنشده).
24
گریشمن، رومن (1379) سیلک کاشان، ترجمه اصغر کریمی، جلد اول، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
25
لوبرون، آلن (1376) کارگاه کاوش آکروپل 1، شوش و جنوب غربی ایران، زیر نظر ژان پرو و ژنویو دلفوس، ترجمه هایده اقبال، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
26
مرتضایی، محمد (1383) گزارش نخستین فصل کاوشهای باستانشناختی در محوطه جرجان، گزارشهای باستانشناسی 3، تهران: پژوهشکده باستانشناسی، صص 159-188.
27
مظاهری، خداکرم، کریمی، بهرام (1393) سفال دوره شیماشکی در دره رود سیمره: بر اساس مطالعه موردی قلعه زینل و غارت مالگه، مطالعات باستانشناسی، دوره 6، شماره 1، صص 129-148.
28
مهرآفرین، رضا، زهبری، زهره، موسوی حاجی، سید رسول (1392)، برهم کنشهای فرهنگی زرنکه با ساتراپیهای شرقی امپراتوری هخامنشی با استناد به صنعت سفالگری، مجله مطالعات شبه قاره، شماره 14، صص 131-154.
29
نخعی، محمد، موسایی، فیروز، رمضانی، اکبر، امیری، وهاب (1390) ارزیابی کیفی رودخانه کارون و سرشاخههای آن در استان چهارمحال و بختیاری، فصلنامه زمینشناسی ایران، سال پنجم، شماره بیستم، صص 59-79. نوروزی، علیاصغر (1382) محوطه نویافته ایلامی، فراتر از مرزهای شناختهشده ایلام، مجله نامهپژوهشگاه، میراث فرهنگی، شماره 3، صص 75-82. نوروزی، علیاصغر (1388) مطالعات باستانشناسی در حوضه آبخیز کارون شمالی (استان چهارمحال و بختیاری)، مطالعات باستانشناسی، دوره 1، شماره 2، صفحه 161-175. هژبری نوبری، علیرضا، سرداری، علیرضا، فاضلی، حسن، خطیب شهیدی، حمید (1391) توسعه فرهنگی جوامع شمال فارس در دوره باکون: تپه مهر علی، مطالعات باستانشناسی، شماره 2، دوره 4، صص 83-101.
30
نوروزی علیاصغر، حیدری، محسن و احمدی، خسرو (1392) محوطه ساکیآباد در حوزه تالاب چغاخور: شواهدی از استقرار کوچنشینی در دوره مس و سنگ در شمال زاگرس جنوبی، مطالعات باستانشناسی، دوره 5، شماره 1، صص 145-163.
31
Alden, J. R., 2003. Appendix D: excavations at Tal-e Kureh, in: Sumner, W. M. (ed.), early urban life in the land of Anshan: excavations at Tal-e Malyan in the highlands of Iran, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology: Philadelphia, Pp. 187-198.
32
Alibaigi, S., 2013. Tappeh Sarab-e Yavari: a Neolithic site with tadpole ware on the Kermanshah Plain, West Central Zagros, in: R., Matthews & H. Fazeli Nashli, (eds.), Neolthization of Iran, Oxford, Oxbow. pp. 48- 54.
33
Alizadeh, A., 1985. Elymaean occupation of lower Khuzestan during the Seleucid and Partian periods: a proposal, Iranica Antiqua (20): 175-195.
34
Alizadeh, A. 1988. Socio-economic complexity in southwestern Iran during the fifth and fourth millennia BC: the evidence from Tall-e Bakun A, Iran (26):17-34.
35
Alizadeh, A., 2003. Excavations at prehistoric mound of Chogha Bonut Khuzestan, Iran. Chicago,University of Chicago Press.
36
Alizadeh, A. 2006. The origins of state organization in prehistoric highlands Fars, Southern Iran, excavation at Tall-e Bakun, Chicago,University of Chicago Press.
37
Alizadeh, A. 2010. The rise of the highland Elamite state in Southwestern Iran, Current Anthropolog 51) 3(: 353-383.
38
Alizadeh, A., 2014. Ancient settlement system and culture in the Ram Hormuz Plain, Southwestern Iran, Chicago,University of Chicago Press.
39
Azadi, A.,2015. A Late Bronze/Early Iron Age nomadic site (KR 385) in the Bakhtiari Highlands, south-west Iran, Antiquity, Issue 347, Volume 89, Project Gallery.
40
Bernbeck, R., 2010. The Neolithic pottery, in: S., pollock, R., bernbeck and K., Abdi (eds.), the 2003 excavations at Tol-e Bashi, Iran: the social life in a Neolithic village, Archaologe in Iran und Turan band, Deutesches Archaologisches Institute Eurasian Abteilung Aussenstelle Teheran: 10: 65-151.
41
Borofka, R., Parzinger, H., 2011. Sialk III pottery from aera B, in: A. Vatandoust, H., Parzinger and B., Helwing (eds.). Early mining and metallurgy on the Western Central Iranian Plateau. Eurasien-Abteilung des Deutschen Archäologischen Instituts Abteilung. Berlin, pp. 128-195.
42
Delougaz, P., and Cantor, H., 1996. Choghamish (Volume I), Chicago: University of Chicago Press.
43
Fahimi, H. F., 2011. Distribution of Iron Age pottery in the southern part of the Central Plateau of Iran, report on the archaeological sites of Miläjerd, Natanz, in: A. Vatandust, H. Parzinger, B. Helwing (eds.), Early mining and metallurgy on the Western Central Iranian Plateau: the first five years of work, Deutsches Archaologisches Institut Eurasien- Abteilung Aussenstelle Teheran, pp. 499-522.
44
Goff, C., 1985. Excavation at Babajan, the architecture and pottery of level I: Iran, XXIII: 1-20.
45
Gopnik, H., 2000. The ceramic of Godin II: ceramic variability in the archaeological record, Ph.D Dissertation, Department of Near and Middle Eastern Civilizations. University of Toronto.
46
Helwing, B., 2011. Proto-Elamite pottery from areas A, C, D, and E, in: A., Vatandust. H., Parzinger, B., Helwing (eds.), early mining and metallurgy on the Western Central Iranian Plateau: The first five years of work. Deutsches Archaologisches Institut Eurasien-Abteilung Aussenstelle Teheran, pp.196-253.
47
Haerinck, E., Overlaet, B., 1998. Chamahzi Mumah: an Iron Age III grveyard, the Gent University and Royal Museums of Art and Histort, Brussels.
48
Haerinck, E., Overlaet, B., 2003. Soundings at Tall-I Qaleh (Hasanabad), Fars Province, Iran. In Miller, N., Abdi, K. ,(eds.), Yeki Bud Yeki Nabud, Essayes on the Archaeology of Iran in Honor of William Sumner, University of California, Los Angeles.
49
Haerinck, E., Overlaet, B., 2004. The Iron Age III at War Kabud, Pusht-i Kuh Luristan, Acta Iranica (Luristan Excavation Documents vol V).
50
Hojlund, F., & Andersen, H., 1994. Qala'at al-Bahrain (vol.1), the northeren city wall andthe Islamic fortress, Aarhus.
51
Kennet, D., 2002. Sasanian pottery in southern Iran and eastern Arabia. Iran, (40): 153-162.
52
Khosrowzade, A., 2010. Preliminary results of the 1st season of archaeological survey of Farsan, Bakhtiari region, Iran. Proceeding of the 6 Internaional Congress on the Archaelogy of the Ancient Near East, University di Roma Pp. 317- 333.
53
Mehrkian, J. 2001. Troise bas- reliefs parthes dans les monts bakhtiaris, Iranica Antiqua 36: 293-298.
54
Miller, N., and Sumner, W., 2004. The Banesh-Kaftari interfaces the view from operation H5, Malyan, Iran 41: 91-102.
55
Minorsky, V. 1945. The Tribes of Western Iran, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, Vol. 75, No. 1/2, pp. 73-80.
56
Nickerson, J. L., 1983. Intrasite variability during the Kaftari period at Tal-e Malyan (Anshan), Iran, PhD Thesis, Ohio State University, Columbus, Ohio.
57
Niknami, K. & Nikzad, M., 2012. New evidence of the Neolithic period in West Central Zagros: the Sarfirouzabad- Mahidasht eegion, Iran. Documenta Praehistorica XXXIX: 453- 458.
58
Niknami, K. Nikzad, M. & Alibaigi, S., 2013. Neolithic settelments in Sarfirooz Abad plain, west central Zagros, in: R. Matthews & H. Fazeli Nashli, (eds.), Neolthization of Iran. Oxford, Oxbow. Pp. 23- 35.
59
Nishiaki, Y. 2010. The development of architecture and pottery at the Neolithic settlement of Tall-i Jari B, Marv Dasht, southwest Iran, Archaologische Mitteilungen aus Iran und Turan 42: 113-128.
60
Nissen, H. J. and Zagarell, A., 1976. Expedition to the Zagros Mountains, in: Bagherzadeh, F. (ed.), Proceedings of the IVth Annual Symposium on ArchaeologicalResearch in Iran, 1975,. Tehran: Iranian Centre for archaeological research pp. 159-189.
61
Parzinger, H. 2011. Sialk III pottery chronology. In: A. Vatandust, H. Parzinger,B. Helving(eds.), early mining and metallurgy on the Western Central Iranian Plateau: the first five years of work, Deutsches Archaologisches Institut Eurasien-Abteilung Aussenstelle Teheran.
62
Petrie C, A. Asgari Chaverdi, A. Seyedin, M., 2006. Excavations at Tol-e Spid; In The Mamasani archaeological project stage one: a report on the first two seasons of the ICAR- University of Sydney expedition to the Mamasani district. Fars province, Iran; Iranian Center for Archaeological Research, pp. 89-134.
63
Schacht, R. M. A 1975. Preliminary report on the excavations at Tepe Sharafabad, 1971, Journal of Field Archaeology, 2( 4): 307-329.
64
Schmidt, E.Vanloon, M. Curver, H. 1989. The Holmes Expeditions to Luristan, the Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago.
65
Sumner, W. 1986. Achaemenid settlement in the Persepolis plain,American Journal of Archaeology, 90(1): 3-31.
66
Sumner, W. M. 2003. Early urban life in the land of Anshan: excavations at Tal-e Malyan in the highlands of Iran, Malyan excavations reports III, University Museum Monograph, 113, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, Pennsylvania. Weeks, L, Alizadeh, K, Niakan, L, Alamdari, K, Zeidi, M. Khosrowzadeh, Al, McCall, B, 2006a, the Neolithic settlement of highland SW Iran: new evidence from the Mamasani District, Iran, 44: 1-31.
67
Weeks, L, Alizadeh, K, Niakan, L, Alamdari, K, 2006b, Excavations at Tol-e Nurabad (Trench A),Potts and K. Roustaei (eds.), The Mamasani Archaeological Project Stage One, Iranian Center for Archaeological Research.
68
Yong, C. 1965. A comparative ceramic chronology for western Iran.500-1500 BC. Iran III: 53-86.
69
Zagarell, A. 1975. An archaeological survey in the north-east Baxtiari Mountains, Proceeding of the IIIrd. Annual Symposium of Archaeological Research in Iran. Pp 23-30, Tehran.
70
Zagarell, A.1982. The prehistory of the northeast Bahtiari Mountains, Iran: the rise of highland way of life. Beihefte Zum Tubinger Atlas des Vordern Orients. Riehe B. No 42. Weisbaden 1
71
ORIGINAL_ARTICLE
گونهشناسی و طبقهبندی فرهنگ سفالی مسسنگی جدید شمال مرکزی فلات ایران در پرتو یافتههای کارگاه شمالی محوطه میمنتآباد
تپه میمنتآباد در مجاورت روستای میمنتآباد و در استان تهران قرار دارد. پژوهشهای باستانشناسی در تپه میمنتآباد که شامل دو برجستگی اصلی شمالی و جنوبی است به سرپرستی روحالله یوسفی با هدف لایهنگاری انجام گرفت. در تپه میمنتآباد، یک دوره فرهنگی استقراری اصلی مسوسنگ جدید شناسایی شده است که این عصر مسسنگی جدید دارای دو فرهنگ سفالی متفاوت است که در تمام محوطه های فلات مرکزی تداوم داشته است. این گزارش با درنظرگرفتن دو برجستگی مجزا، به ارائۀ گزارش کارگاه شمالی و دادههای سفالی آن پرداخته تا بتواند تصویر مناسبتری از شباهتهایِ میان مراحل استقراری این محوطه با فرهنگهای مرکز فلات از دشت قزوین تا کاشان و محوطههای مشابه در نیمۀ هزارۀ چهارم ق.م. و اواخر آن ارائه نماید. در این مقاله به توصیف و طبقهبندی سفالهای اواخر هزاره چهارم ق.م. محوطه پرداخته میشود که در خلال کاوش بهدست آمده و با سایر سفالهای مشابه مناطق دیگر مقایسه خواهند شد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_67520_d5831a4a35344a13aaa13388fdb8911e.pdf
2018-06-22
227
246
10.22059/jarcs.2018.219039.142346
"شمال مرکز فلات ایران"
"میمنتآباد"
"مسسنگی جدید"
"سیلک III6-7"
"سیلک IV1"
روح الله
یوسفی زشک
pezuzo@yahoo.com
1
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین- پیشوا
AUTHOR
مجید
ضیغمی
ma.zeyghami@gmail.com
2
دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان
AUTHOR
سعید
باقی زاده
baghizadeh@gmail.com
3
دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز
LEAD_AUTHOR
دارک، کن، 1379؛ مبانی نظری باستان شناسی، ترجمه کامیار عبدی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
1
رحیمی، قاسم، 1390؛ «طبقهبندی و گونهشناسی یافتههای باستانشناختی دوره آغازشهرنشینی بر اساس بررسی روشمند محوطه میمنتآباد (میمونآباد)، رباطکریم»، پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، تهران (منتشر نشده).
2
طلایی، حسن، 1385؛ عصر مفرغ ایران، انتشارات سمت، تهران.
3
علی بیگی، سجاد، 1385؛ «گزارش تعیین حریم محوطه باستانی میمنتآباد شهرستان رباطکریم»، بایگانی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران ] منتشر نشده[.
4
فاضلی نشلی، حسن و حجت دارابی، یوسف فلاحیان 1390؛ «گاهنگاری مطلق و نسبی تپه سگزآباد دشت قزوین»، مجله مطالعات باستان شناسی، دوره 3، شماره 1، تابستان 1390، صفحه 133-159.
5
فاضلینشلی، حسن، 1380؛ «بررسیهای باستانشناسی در دشت تهران»، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 84، شماره 160، صص. 197-216.
6
کامبخشفرد، سیفا...، 1383؛ سفال و سفالگری در ایران، از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر، انتشارات ققنوس، چاپ دوم، تهران.
7
گیرشمن، رومن، 1983؛ سیلک کاشان، جلد اول، تهران، ترجمهی: اصغر کریمی، سازمان میراث فرهنگی کشور.
8
مجیدزاده، یوسف، 1370؛ «باستان شناسی و سفال»، مجله باستان شناسی و تاریخ، سال پنجم، شماره دوم، شماره پیاپی 10، صص 7-14.
9
مجیدزاده، یوسف، 1389؛ «کاوشهای محوطهی باستانی ازبکی»، جلد اول: هنر و معماری، ادارهی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، تهران.
10
مجیدزاده، یوسف، 1389؛ کاوشهای محوطهی باستانی ازبکی، جلد دوم: سفال، ادارهی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، تهران.
11
ملک شهمیرزادی، صادق، 1378؛ ایران در پیش از تاریخ، باستان شناسی ایران از آغاز تا سپیده دم شهرنشینی، پژوهشکدهی باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی، تهران.
12
ملک شهمیرزادی، صادق، 1384؛ واژه نامه باستان شناسی، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم، تهران.
13
یوسفی زشک، روح ا...، 1389؛ «گزارش لایهنگاری محوطه میمنت آباد رباطکریم»، پژوهشکده باستان شناسی، تهران (منتشر نشده).
14
Alden, J. R., 1982. Trade and politics in Proto-Elamite Iran, Current Anthropology 23: 613-640
15
Arnold, D.E., 1985. Ceramic theory and cultural process, Cambridge University Press.
16
Fazeli Nashli, H., Valipour H.R., and Azizi Kharanaghi, M.H., 2013. The late Chalcolithic and early Bronze Age in the Qazvin and Tehran Plains: a chronological perspective, in: Cameron A. Petrie (ed.), ancient Iran and its neighbors, local developments and long-range interactions in the fourth millennium B.C., The British Institute of Persian Studies, Archaeological Monograph Series III, OXBOW Books, Pp. 107-131.
17
Ghirshman, R., 1939. Fouilles de Sialk, (Vol. I), Geuthner, Paris.
18
Helwing, B., 2005. Long distance relations of the Iranian highland sites during the late Chalcolithic period: new evidence from the joint Iranian-German excavations at Arisman, in: Franke-Vogt, U., and Weisshaar, H-J., (eds.), south Asian archaeology 2003, Forschungen zur Archäologie aussereuropäischer Kulturen, Linden Soft, Aachen pp. 171–78.
19
Helwing, B., 2013. Some thoughts on the mode of culture change in the fourth-millennium BC Iranian highlands, in: Cameron A. Petrie (ed.), ancient Iran and its neighbors, local developments and long-range interactions in the fourth millennium BC, The British Institute of Persian Studies, Archaeological Monograph Series III, OXBOW Books, Pp. 93-107.
20
Kohl, P., 1978. Western Asian trade in the third millennium B.C., Current Anthropology 19: 463-92.
21
La Brun, A., 1971. Recherches stratigraphiques a l'acropole de Suse (1969-1971), DAFI 1: 163-216.
22
Lamberg-Karlovsky, C., 1970. Excavation at Tepe Yahya, Iran; progress report I, Cambridge, Massachusetts.
23
Majidzadeh, Y., 1976. The early prehistoric cultures of the Central Plateau of Iran, an archaeological history of its development during the fifth and fourth millennia B.C., Ph.D. Thesis, University of Chicago.
24
Orton, C., Tyers, P., Vince, A., 2007. Pottery in archaeology, Cambridge University Press.
25
Nokandeh, G., 2010. Neue untersuchungen zur Sialk III-periode im zentraliranischen hochland: auf der Grundlage der ergebnisse des, Sialk reconsideration project, unpublished Ph. D Thesis, Verlag im Internet GmbH, Berlin.
26
Potts, D. T., 2009. Bevel-rim bowls and bakeries: evidence and explanations from Iran and the Indo-Iranian borderlands, Journal of Cuneiform Studies, Vol. 61: 1–23.
27
Priestman, S. M.N. (2013), “Sasanian Ceramics from The Gorgan Wall And Other Sites on The Gorgan Plain”, in H. Omrani Rekavandi & T. J. Wilkinson & J. Nokandeh & Eberhard Sauer (ed.) Persia's Imperial Power in Late Antiquity: The Great Wall of Gorgan and the Frontier Landscapes of Sasanian Iran, British Institute of Persian Studies, Archaeological Monograph Series II, Oxbow Books, Pp. 447-534.
28
Rice, Prudence M., 1987. Pottery analysis; a sourcebook, Chicago, University of Chicago Press.
29
Rothman, M., and Gopnik, H., 2011. On the high road, the history of Godin Tepe, Iran, Toronto, Mazda Publisher.
30
Rouse, I., 1960. The Classification of artifacts in archaeology, American Antiquity, 25 (3): 313-323.
31
Shepard, A. O., 1956. Ceramics for the archaeologist, Washington, DC, Carnegie Institute Publication, No. 609.
32
Wright, Henry T., 2013. A bridge between worlds: south-western Iran during the fourth millennium BC, in: Cameron A. Petrie (ed.), ancient Iran and its neighbors, local developments and long-range interactions in the fourth millennium BC., The British Institute of Persian Studies, Archaeological Monograph Series III, OXBOW Books, Pp. 51-75.
33