ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل الگوهای استقراری و حوزة گیرش محوطههای عصر مسسنگی واقع در اطراف الوند در ارتباط با تشابهات منطقهای و فرامنطقهای
محوطههای نویافتة مسسنگی در دامنههای کوه الوند و دشت همدان، نقش مهمی در ترسیم الگوی استقراری، با توجه به ویژگی خاص زیست' محیطی منطقه دارد. چرا که تا پیش از این، اطلاعات موجود در خصوص پیشازتاریخ منطقۀ همدان محدود به مناطق همجوار بود. بررسی جایگاه این 10 محوطة نویافته، میتواند زمینه را برای ورود به بحث جابجاییهای جمعیتی و نوع مکانگزینی در دشت همدان با موقعیتی مرکزی، بین دو ناحیه فرهنگی زاگرس مرکزی و مرکز فلات ایران فراهم آورد. رویکرد پژوهشی این تحقیق، بر مبنای تحلیل اطلاعات بررسی میدانی با نگرش سیستم اطلاعات جغرافیایی و ترکیب با دادههای حاصل از ارزیابیهای زیست' محیطی در شرایط کنونی است که در نهایت به تحلیل حوزة معیشت (حوزة گیرش) میانجامد. لازم به ذکر است که این تحلیل، به میزان منابع طبیعی که یک مکان باستانی میتواند از آن برای برآوردهای زیستی استفاده کند، توجه خاصی دارد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52669_b9e652ba9d9b9d72785a54deaae8ebf9.pdf
2014-08-23
1
20
10.22059/jarcs.2014.52669
الگوی استقراری
الوند
حوزۀ معیشت
مسسنگی
رویا
تاج بخش
1
استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان
AUTHOR
بهزاد
بلمکی
balmaki@iauh.ac.ir
2
استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان
LEAD_AUTHOR
منابع
1
اسمیت، فیلیپ و یانگ، کایلر (1382)، «نیروی اعداد: فشار جمعیت در غرب مرکزی زاگرس،4500-12000 ق. م»، ترجمة کوروش روستایی، مجلة باستانشناسی و تاریخ، شمارة 34، صص 37-51.
2
ایوکی، اسماعیل (1377)، «بررسی باستانشناسی منطقة بهار همدان در دورة آغاز تاریخی»، پایاننامة کارشناسی ارشد رشتة باستانشناسی دانشگاه تربیت مدرس، به راهنمایی حسن طلایی.
3
بلمکی، بهزاد. بیننده، علی. حاج محمد علیان، علمدار. (1385)، «گزارش بررسی و شناسایی مقدماتی بخشی از حوضة رود قرهچای و بخش حاجیلوی دشت کبودرآهنگ، همدان در سال 1381»، همایش باستان شناسان جوان (1385)، چاپ مقاله کامل در مجموعه پژوهشهایی درباره تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران (1391)، مؤسسه فرهنگی- پژوهشی خجند، انتشارات بصیرت.
4
بلمکی، بهزاد (1388)، بررسی و شناسایی باستانشناختی شهرستان بهار همدان، همدان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
5
بلمکی، بهزاد (1392)، گاهنگاری نسبی دشت همدان (پسکرانههای شمالی کوه الوند) از هزاره پنجم تا دوران میانی هزارۀ سوم پیش از میلاد، مجموعه باستانشناسی و تاریخ شهر همدان، به کوشش علی هژبری، تهران، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
6
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (1380) فرهنگ جغرافیایی شهرستانهای کشور (شهرستان همدان)، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
7
شاخت، رابرت (1381) فرهنگهای تاریخی اولیه، باستانشناسی غرب ایران، به کوشش فران هول، ترجمة زهرا باستی، تهران، سمت، صص 89-340 .
8
علیزاده، عباس (1380) تئوری و عمل در باستانشناسی (با فصلهایی در زیستشناسی تحولی و معرفتشناسی)، تهران، سازمان میراثفرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
9
فاگان، برایان (1382) سرآغاز، درآمدی بر باستانشناسی (اصول، مبانی و روشها)، جلد اول، ترجمة غلامعلی شاملو، سمت، تهران.
10
فرهودی، ر. ا. (1375) شناسنامه منطقة حفاظت شدة لشگردر همدان، اداره کل محیط زیست استان همدان، واحد اجرا: معاونت پژوهشی دانشگاه تهران موسسه جغرافیا، همدان.
11
قبادیان، ع، ا. (1369) سیمای طبیعی فلات ایران (در ارتباط با بهرهبرداری کشاورزی – احیاء و بازسازی منابع طبیعی کشور)، تهران، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
12
کارگر، بهمن (1367) بررسی دشت رزن با همکاری میراث فرهنگی استان همدان، در ادامة بررسیهای ادامهدار آذربایجان تا همدان، کتابخانه و مرکز آرشیو اسناد میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان.
13
کردوانی، پرویز (1374) جغرافیای خاکها، تهران، دانشگاه تهران.
14
مبین، ص (1343) جغرافیای گیاهی، تهران، دانشگاه تهران.
15
مدنی، ح، شفیقی، س (1382) زمینشناسی عمومی، تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
16
مطیعی، همایون (1372) زمین شناسی ایران- چینه شناسی زاگرس، تهران، انتشارات سازمان زمینشناسی کشور، چاپ اول.
17
معتمد، ا. (1382) زمینشناسی عمومی، چاپ ششم، تهران، دانشگاه تهران.
18
ملک شهمیرزادی، صادق (1378) ایران در پیش از تاریخ، چاپ دوم (1382)، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور .
19
مهندسین مشاور گنو (1381) ( GUENO) آب و هوای استان همدان، مطالعات طرح جامع گردشگری استان همدان، همدان، ادارهکل منابع طبیعی استان همدان.
20
مهندسین مشاور تهران پژوهش (1370) طرح مطالعاتی توسعة روستاهای استان همدان، جلد خاک، تهران .
21
هرینک، ارنی (1376) سفال ایران در دوره اشکانی، ترجمه حمیده چوبک، تهران، سازمان میراث فرهنگی.
22
هول، فرانک (1987) باستانشناسی دورة روستانشینی، باستانشناسی غرب ایران، به کوشش فرانک هول، ترجمه زهرا باستی، (1381)، تهران، سمت، صص 156-50.
23
Abdi, K. 2003. The early development of pastoralism in the Central Zagros Mountains, Journal of World Prehistory, 17 (4): 395-448.
24
Badler, R.V. 2002. The chronology of Uruk artifacts from Godin Tepe, in: J.N. Postgate (ed.), artifacts of complexity tracking the Uruk in the Near east, Iraq Archaeological Reports -5, pp. 79-109.
25
Balmaki, B. and Niknami, K. A. 2012. Survey of new discovered Chalcolithic sites in northern hillside of Alvand Mountains (Eastern Central Zagros Mountains), Researcher; 4 (10): 23-8.
26
Clarke, D. L. 1976. Spatial analysis in archaeology, (new studies in archaeology), Cambridge, Cambridge University Press.
27
Gilbert, A. S. 1975. Modern nomads and prehistoric pastoralists: the limits of analogy, The Journal of Ancient Near Eastern Society of Columbia University 7: 53-71.
28
Contenau, G. and Ghirshman, R. 1935. Fouilles de Tepe Giyan, pres de Nahavend, 1931-1932, Geuthner, Paris.
29
Goff, C.L. 1971. Luristan before the Iron Age, Iran IX: 131-52.
30
Goff, C. L. 1978. Excavation at Babajan, architecture and pottery of level 1, Iran, 16: 1-20.
31
Hamlin, C. 1975. Dalma Tepe, Iran, 13: 11-27.
32
Howel, R. 1979. Survey of the Malayer plain, Iran 17: 156-157.
33
Henrickson, R.C. 1985. The chronology of central western Iran, 2600-1400 B.C, American Journal of Archaeology 89 (4): 569-581.
34
Henrickson, R.C. 1986. A regional perspective on Godin III cultural development in central western, Iran 24: 1-55.
35
Henrickson, E.F. 1985. An updated chronology of the Central Zagros Chalcolithic, Iran 23: 63-108.
36
Jochim, M. 2000. Ecological theory in archaeology, archaeological method and theory, in: Linda Ellis (ed.), An Encyclopedia, New York, Garland Publishing Inc. pp. 161-5.
37
Levine L. D. and M. M. A. Mcdonald 1977. The Neolithic and Chalcolithic period in the Mahidasht , Iran, 15: 39-50.
38
Levine. L and Young T.C. 1986. A summary of the ceramic assemblages of the central western Zagros from the middle Neolithic to the late third millennium B.C., Colloquies internationaux CNRS Prehistoirede la Mesopotamia 17-18-19 December 1984P.17 Editions due
39
CNRS: Paris.
40
Lloyd, S. Safar, F. and Braidwood, R. J. 1945. Tell Hassuna excavations by the Iraq Government Directorate General of Antiquities in 1943 and 1944, Journal of Near Eastern Studies, 4, (4): 255-289.
41
Mortensen, P. 1972. Seasonal camps and early villages in the Zagros, in: Ucko, P., Tringham, R., and Dimbeleby, G. W. (eds.), man, settlement and urbanism, Duckworth, London, pp. 293-7.
42
Mortensen, P. 1974. A survey of prehistoric settlements in Northern Luristan, Acta Archaeologia, 45: 1-47.
43
Roper, D. C. 1979. The method and theory of site Catchment Analysis: A review, Advances in Archaeological Method and Theory, 2: 119-140.
44
Smith, P. E. L. (1976) Reflections on four seasons of excavations at Tapeh Ganj Dareh, in F. Bagherzadeh (ed.), Proceedings of the IV th Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, Iranian Centre for Archaeological Research, Tehran, pp. 11–22.
45
Smith P. E. L. and Mortensen P. 1980. Three new early Neolithic sites in western Iran. Current anthropology 21(4): 511–512.
46
Stevens, L. R., Wright H.E. Jr. Ito, E. 2001. Proposed changes in seasonality of climate during the Late Glacial and Holocene at Lake Zeribar, Iran, The Holocene 11(6): 747–755.
47
Stevens, L. R., Ito, E., Schwalb, A., Wright, H. E. Jr., 2006. Timing of atmospheric precipitation in the Zagros Mountains inferred from a multi-proxy record from Lake Mirabad, Iran, Quaternary Research 66: 494-500.
48
Swiny, S. 1975. Survey in Northwest Iran 1971, East and West, 25: 77-96.
49
Vita-finzi, C., and Higgs E. S. 1970. Prehistoric economy in the Mount Carmel area of Palestine: site catchment analysis, Proceeding of the Prehistoric Society.
50
Young T.C. 1969. Excavation at Godin Tepe, first progress report, excavations at Godin Tepe: first progress report, occasional paper 17, Art and Archaeology, Royal Ontario Museum (ROM) Toronto.
51
Young, T.C. Jr. 1975a. An archaeological survey of the Kangavar valley, in: Bagherzadeh, F. (ed.), Proceedings of the 3rd Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, Tehran, pp. 23-30.
52
Young. T. C. Jr. 1975 b. Kangavar Valley survey, Iran 13: 191-3.
53
Young.T.C. and Levine L. 1974. Excavation at Godin project, second progress report, Occasional paper, No. 26, Toronto, Royal Ontarian Museum of Art and Archaeology.
54
Zagarell, A. 1975. Archaeological survey in the North West Bakhtiari Mountains, in: Bagherzadeh, F. (ed.), Proceedings of the 2nd Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, Iranian Center for Archaeological Research, Tehran, pp. 145-8.
55
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل معماری بندر باستانی سیراف در بخش ساحلی با تکیه بر مطالعات باستانشناسی زیر آب
برخی از محققین بر این باورند که به دلیل وقوع زلزلۀ شدید و سونامی در قرن چهارم هجری، بخش بزرگی از سیراف به درون آب واژگون شده است. با توجه به شواهد و مدارک موجود و بررسی صورت گرفته در سواحل و آبهای پیرامون سیراف، نگارنده معتقد است که با وجود وقوع زلزلۀ ویران کننده، تخریب زیادی در سازههای ساحلی ایجاد نشده بلکه تخریبهای مشهود در دیوارۀ ساحلی به مرور زمان و به دلیل هجوم امواج دریا ایجاد شده است. این زلزله، اگرچه باعث زوال تدریجی این بندر تاریخی گردیده، شیب ملایم و کمعمق ساحل به گونهایست که امکان واژگونی سازههای بندری به درون آب وجود ندارد. طرح این نظریه، بر اساس مطالعۀ کورههای سفالگری و دیوارۀ ساحلی بهدست آمده در کاوشهای باستانشناسی، نتایج حاصل از بررسیهای باستانشناسی زیر آب و انجام عملیات غواصی است
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52671_08d959fb2d8af8200421c609bdbef319.pdf
2014-08-23
38
21
10.22059/jarcs.2014.52671
خلیج فارس
سیراف
دیوار ساحلی
باستانشناسی زیر آب
حسین
توفیقیان
htofighian@yahoo.com
1
استادیار پژوهشکدۀ باستانشناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
LEAD_AUTHOR
آمبرسز، ملویل (1370)، تاریخ زمین لرزههای ایران، ترجمۀ ابوالحسن رده، انتشارات آگاه، تهران.
1
اسماعیلی جلودار، اسماعیل( 1388) ،گزارش گمانهزنی به منظور لایهنگاری در بندر باستانی سیراف، مرکز اسناد پژوهشکدۀ باستانشناسی، شمارۀ 48.
2
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1961)، مسالک و ممالک، ویرایش ایرج افشار، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
3
ابن حوقل (1345)، صورﺓ الارض، ترجمۀ جعفر شعار، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
4
ابنالجوزی (۱۴۱۲/۱۹۹۲)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا و نعیم زرزور، بیروت.
5
السبوطی، جلالالدین (1362) ،کشف الصلصله عن وصف الزلزله، مکتبةالدار، مدینه.
6
بربریان، مانوئل (1981)، نقشۀ تکتونیک ایران، سازمان زمینشناسی کشور، مقیاس 1:250000، تهران.
7
بختیاری،حسین ،«کاوشهای باستانشناسی در سیراف»، گزارش چهارمین مجمع سالانۀ کاوشها و پژوهشهای باستانشناسی در ایران آبان ماه 1354، انتشارات مرکز باستانشناسی ایران، تهران،1355: 108-100.
8
پزار،موریس (1384)، مأموریت در بندر بوشهر(گزارش حفاریها و مطالعات باستانشناسی)، ترجمه سید ضیاء مصلح، توضیحات و تعلیقات غلامحسین نظامی، انتشارات شروع، بوشهر.
9
توفیقیان، حسین (1391)،گزارش بررسی باستانشناسی زیر آب سواحل سیراف، مرکز اسناد پژوهشکدۀ باستانشناسی:20-1.
10
توفیقیان، حسین (1385)، باستانشناسی زیر آب در ایران، انتشارات سمیرا، تهران : 20-5.
11
توفیقیان،حسین (1393)، بنادر تاریخی خلیج فارس دردورۀ ساسانی تا اوایل اسلام...،انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی، تهران.
12
راستیدوست، مصطفی،«بازسازی تسونامی قرن چهارم هجری در سیراف»، همایش ایرانشناسی،1387، تهران.
13
زارعی، حمید (1382)، گمانهزنی بندر سیراف،تهران، مرکز اسناد پژوهشکدۀ باستانشناسی ، شمارۀ 18: 119.
14
سمسار، محمدحسن (1337)، جغرافیایی تاریخی سیراف، انجمن آثار ملی ایران ،چاپخانۀ زیبا، تهران.
15
جعفری، سیدمحیالدین و دیگران،«زمینشناسی خلیج فارس در ناحیۀ ساحلی سیراف» مجموعه مقالات کنگرۀ بینالمللی سیراف، جلد دوم، آبان1384،بوشهر.
16
عبدی،کامیار، «دیلمون، مکن و ملوخ»، مجلۀ باستانشناسی و تاریخ، سال پنجم، شمارۀ دوم، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، بهار و تابستان 1370، ص 33-27.
17
مانی، مانیا (1381)، بررسی الگوی لرزهخیزی و پیشبینی بلندمدت لرزه در زاگرس، مؤسسۀ ژئوفیزیک دانشگاه تهران.
18
مظفری، پرویز،«زمینلرزههای ایران از سال 1900 تا 1922 میلادی» مؤسسۀ ژئوفیزیک دانشگاه تهران، گزارش علمی، شمارۀ 77،بی تا.
19
معصومی، غلامرضا (1383)، سیراف (بندر طاهری)، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
20
مقدسی، ابوعبدالله، محمد بن احمد (1361)،احسنالتقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، شرکت مؤلفان و مترجمان،تهران، ص 52.
21
وایت هاوس، دیوید و ویلیامسون، آندره، ( بی تا)، بازرگانی دریایی ساسانی، ترجمه گیو آقاسی، انتشارات آریا، تهران.
22
ویلسون، آرنولد (1384) ، خلیج فارس، ترجمه محمد سعیدی، بنگاه ترجمه و نشر، تهران.
23
ویلیامسون، اندریو ،«تجارت در خلیج فارس در دورۀ ساسانیان و در قرون اول و دوم هجری» مجلۀ باستانشناسی و هنر ایران شمارۀ نه و ده، تهران، 1351، ص 142 تا 151.
24
وثوقی، محمدباقر (1384)، تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار، انتشارات سمت، تهران.
25
یاقوت حموی (1362)، برگزیدۀ مشترک یاقوت حموی، مترجم محمدپروین گنابادی، انتشارات امیرکبیر،تهران.
26
Careter, R., Challis, K., Priestman, S.M.N., and Tofighian, H., 2004. The Bushehr hinterland results of the first season of the Iranian-British Archaeological Survey of Bushehr Province, Iran, XLIV: 1-41.
27
Khakzad, S., 2012. Siraf archaeological report, Sasanika Archaeology 5:1-8.
28
Lamberk, K., 1996. Shoreline reconstruction for the Persian Gulf since the Late Glacial Maximum, Earth and Planetary Science Letters 142: 43-57.
29
Mason, R.B., and Keal, E.J., 1991. The Abbasid glazed wares of Siraf and Basra connection: petrographic analysis, Iran 29: 51-66.
30
Nissen, H.J.,1986. The occurrence of Dilmun in the oldest text of Mesopotamia, Bahrain through ages, in: H.A., Al Khalifeh and M. R., Kegan (eds.), the Archaeology, Paule International Ltd, pp. 337-339.
31
Pates, D., 1983. Dilmun: where and when? Dilmun, 2:15.
32
Stein, M.A., Archaeological reconnaissance in India and South Western Iran, London.
33
Stein, M.A., 1936. An archaeological tour in ancient Persis, Iraq III: 112-225.
34
Whitehouse, D., 1968. Excavations at Siraf, first interim report, Iran VI: 1-23.
35
Whitehouse, D., 1969. Excavations at Siraf, second interim report, Iran VII: 39-62.
36
Whitehouse, D., 1970. Excavations at Siraf, third interim report, Iran, IIX: 1-18.
37
Whitehouse, D., 1971. Excavations at Siraf, fourth interim report, Iran, IX: 1-18.
38
Whitehouse, D., 1972. Excavations at Siraf, fifth interim report, Iran X: 63-88.
39
Whitehouse, D., 1974. Excavations at Siraf sixth interim report, Iran XII: 1-30.
40
Whithcomb, D.S., 1987. Bushire and the Angali canal, Mesopotamia 22: 311-336.
41
ORIGINAL_ARTICLE
طلوع و غروب یک پایتخت: شکلیابی، توسعه، اقتدار و اضمحلال شهر سلطانیه
با وجود آن که ایلخانان (750-654 ﻫ.ق) مراغه و سپس تبریز را به پایتختی برگزیدند، اندیشۀ ایجاد شهری که نمادی از امپراتوری این صحرانوردان باشد آنها را به ساخت سلطانیه ترغیب نمود. طرح غازانخان در ایجاد این پایتخت نوساز به روزگار فرمانروایی سلطان محمد خدابنده اجرا شد و توسعۀ سریع سلطانیه آن را در زمرۀ باشکوهترین شهرهای جهان درآورد؛ شکوهی که تا پایان فرمانروایی جلایریان (835 ﻫ.ق) استمرار یافت، لیکن متعاقب تهاجم تیمور گورکانی (786 ﻫ.ق) فروکش نمود تا این که از آن پایتخت عظیم، تنها آثار معدودی بر جای مانده است. در خصوص چگونگی فرم، عملکرد، سازمان فضایی و ساختار اجتماعی ساکنان این ابرشهر ایلخانی پرسشهای فراوانی قابلیت طرح مییابد. پژوهش حاضر در پی آن است تا با اتکاء به شواهد باستانشناسانه عوامل مؤثر بر ظهور، توسعه و افول این شهر را مورد کنکاش قرار دهد. در نتیجۀ این پژوهش فهرستی از عوامل مذکور احصاء گردیده است
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52672_4d226c0a7a5c1c2cdf58faa0c25dd792.pdf
2014-08-23
39
54
10.22059/jarcs.2014.52672
پایتختهای ایلخانان
سلطانیه
باستانشناسی فضاها
همایون
رضوان
1
دانشجوی دکتری رشتۀ باستانشناسی، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
حسن
کریمیان
hkarimi@ut.ac.ir
2
دانشیار گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران
AUTHOR
احمدیپور، زهرا و قلیزاده(1390)، مکانگزینی پایتختهای ایران، مشهد: انتشارات پاپلی.
1
اشپولر، برتولد(1351)، تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میر آفتاب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
2
اقبال آشتیانی، عباس(1347)، تاریخ مفصل ایران از استیلای مغول تا اعلان مشروطیت، ج اول، تهران: امیرکبیر.
3
آرنهایم، رودلف(1382)، پویهشناسی صور معماری، ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: فرهنگستان هنر.
4
بدیعی، ربیع(1362)، جغرافیای مفصل ایران، تهران: اقبال.
5
بیانی، شیرین(1382)، تاریخ آل جلایر، تهران: دانشگاه تهران.
6
بیانی، شیرین(1370)، دین و دولت در ایران در عهد مغول، ج 1، تهران: نشر دانشگاهی.
7
بیانی، شیرین(1371)، دین و دولت در ایران در عهد مغول، ج 2، تهران: نشر دانشگاهی.
8
بیانی، شیرین(1379)، مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران: سمت.
9
پرتوی، پروین (1384)، «تداوم تاریخی در معماری و شهرسازی ایران اصول و مفاهیم»، مجموعه مقالات دومین کنگرۀ معماری و شهرسازی ج5، سازمان میراث فرهنگی، صص 355-351.
10
ثبوتی، هوشنگ(1369)، بررسی آثار تاریخی سلطانیه، زنجان: بی نا.
11
ثبوتی، هوشنگ (1368) «بررسی آثار تاریخی سلطانیه»، پایاننامۀ مقطع کارشناسی ارشد رشتۀ باستانشناسی، دانشگاه تهران.
12
جوینی، عطاملک(3521)، تاریخ جهانگشا، ج 1، به همت سید جلالالدین طهرانی، تهران: مجلس.
13
حافظ ابرو (1350)، ذیل جامع التواریخ، به اهتمام خانبابا بیانی، تهران: انجمن آثار ملی.
14
حکمتی شیوا و کبیر، اختر(1384)، «فضای اندیشهای ' ذهنی ' فضای کالبدی شهر» مجموعه مقالات دومین کنگره معماری و شهرسازی ج4، سازمان میراث فرهنگی، صص98-83.
15
خواند میر (1380)، روضة الصفا، ج 5، ترجمه جمشید کیافر، تهران: اساطیر.
16
خواندمیر (1333)، حبیب السیر، ترجمه محمد دبیر سیاقی، تهران: خیام.
17
دلاواله، پیترو (1380)، سفرنامه، ترجمه محمود بهفروزی، تهران: نشر قطره.
18
دوهوسه، لویی امیل (1388)، سفری به ایران، از مجموعه منوچهر فرمان فرماییان، تهران، بنیاد فرهنگ ایران بی تا.
19
رضوی، ابوالفضل (1388)، شهر و سیاست و اقتصاد عهد ایلخانی، تهران: امیرکبیر
20
شاردن، ژان (1349)، سیاحتنامه، ترجمه محمد عباسی، تهران: امیرکبیر.
21
شقاقی، پژمان(1384)، کالبد خدایان، تجلی امر قدسی در معماری اقوام گوناگون، تهران: قصیده سرا.
22
فیگوئروا،سیلوا (1363)، سفرنامه، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
23
القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1348)، تاریخ الجاتیو، به اهتمام همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
24
قبادیان، وحید (1387)، بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، تهران: دانشگاه تهران.
25
کریمیان، حسن (1384)، «ضرورت بهرهگیری از تئوریهای جدید در تحلیل ساختار فضایی بافتهای کهن»، مجلۀ علمی- پژوهشی دانشکدۀ علوم انسانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، دورۀ 56، شمارۀّ 172: 111-121.
26
کلاویخو، روی گونزالس (1374)، سفرنامه، ترجمه مسعود رجبنیا، تهران: علمی و فرهنگی.
27
کیانی، محمدیوسف (1374)، پایتختهای ایران، مقاله میرفتاح علیاصغر و پایتختهای ایلخانان، تهران: میراث فرهنگی.
28
گروسه، رنه (1379)، امپراتوری صحرانوردان،ترجمۀ عبدالحسین میکده، تهران: علمی و فرهنگی.
29
مخلصی، محمدعلی (1364)، جغرافیای تاریخی سلطانیه، ناشر مؤلف.
30
مدنیپور، علی (1391)، طراحی فضای شهری، ترجمه فرشادنوریان، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری.
31
مستوفی، حمدالله (1336)، نزهة القلوب، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، طهوری.
32
مطراقچی، نصوح (1379)، بیان منازل، ترجمه و تعلیق رحیم رئیسنیا، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
33
معینی، سکینه (1370)، پایتختهای دورۀ ایلخانی، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، رشته تاریخ دانشگاه تهران.
34
نوربخش، مسعود (1364)، مسافران تاریخ، تهران: جیران.
35
وصاف الحضره (1338)، تاریخ وصاف، ترجمه مهدی اصفهانی، تهران: ابنسینا، و عبدالحمید آیتی (1372)، تهران: مطالعات تحقیقات فرهنگی.
36
منابع منتشر نشده
37
عالی، ابوالفضل (1384)، گزارش بر رسی ابهر، سازمان میراث فرهنگی.
38
مهاجرنژاد، علیرضا (1388)، گزارش کاوشهای فصل اول جمعه مسجد، سازمان میراث فرهنگی.
39
نوریان تهران (1387)، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری.
40
Karimian H, 2010, Cities and social order in Sasanian Iran – the archaeological potential, Antiquity 324: 453-466.
41
Karimian H, 2011, Transition from equality to the hierarchical social structure and urban form in the Early Islamic cities, Der Islam 86 (2): 237–270.
42
ORIGINAL_ARTICLE
نتایج آزمایشات پتروگرافی نمونههای سفالی تپۀ گراتزیانی
در این مقاله نتایج آزمایشات پتروگرافی بر روی سیزده قطعه سفال بهدستآمده از اولین فصل حفاری تپۀ گراتزیانی در دشت سیستان ارائه شده است. آزمایشهای صورتگرفته بر روی این قطعات با میکروسکوپ پلاریزان مدلJames Swift، در آزمایشگاه پتروگرافی پژوهشکدۀ حفاظت و مرمت آثار پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، با هدف مشخص ساختن بومی یا وارداتی بودن این سفالها انجام شد که بر اساس نتایج آزمایشها و نیز بررسی نقشۀ زمینشناسی منطقه مشخص گردید که منشأ همۀ سفالها تولید محلی بوده است. همچنین ساختارهای بهجامانده از کورههای سفالپزی نیز بر بومی بودن سفالهای گراتزیانی تأکید دارد. مقاطع سفالهای مورد آزمایش قرار گرفته نیز نشان از فراتر نرفتن درجة پخت از 800 درجه را دارد که این امر به دلیل وجود میکرات «کلسیت ریزبلور» با اندازه کمتر از 4میکرون و اسپارایت «کلسیت درشتبلور» میباشد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52674_4e287afd68e116903e0266a763e3860d.pdf
2014-08-23
55
66
10.22059/jarcs.2014.52674
دشت سیستان
تپه گراتزیانی
پتروگرافی
سفال
جواد
سلمانزاده
salmanzade.javad@yahoo.com
1
دانش آموختۀ کارشناسی ارشد رشتۀ باستانشناسی، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
حسینعلی
کاوش
kavosh47@yahoo.com
2
استادیار گروه باستانشناسی و مرکز تحقیقات باستانشناسی دانشگاه زابل
AUTHOR
حسن
فاضلی نشلی
hfazelin@ut.ac.iق
3
دانشیار گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران
AUTHOR
سید ایرج
بهشتی
4
کارشناس ارشد زمینشناسی و کارشناس پژوهشکدۀ حفاظت و مرمت
AUTHOR
امینی، صارم، امیر ساعد موچشی، نوید صالح وند، «باستانزمینشناسی: تعاریف، روشها و کاربردهای آن در باستانشناسی ایران»، باستانشناسی ایران، شمارۀ 2، 1392. صص: 94-110.
1
آقانباتی، سیدعلی، تهران (1383) زمینشناسی ایران، سازمان زمینشناسی کشور.
2
زارع، اعظم، «مطالعات پتروگرافی در تخت جمشید»، کارنامه بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد، سال اول، شمارۀ اول، 1383. صص: 97-109، شیراز.
3
ژاکس، اولریک، ایوژن، کارل. کمف، (1385) «زمینشناسی منطقه سیستان (جنوب غرب افغانستان)»، در: پیش از تاریخ سیستان، [تالیف م. توزی، ترجمه مهرآفرین]، چاپ اول، انتشارات پاژ مشهد.
4
سحابی، فریدون، (1388) سنگشناسی رسوبی، چاپ ششم، انشارات دانشگاه تهران، تهران.
5
سلمانزاده، جواد، (1392) گاهنگاری و مقایسه سفالهای منقوش تپه گراتزیانی سیستان با مناطق همجوار به همراه مطالعات آزمایشگاهی (پتروگرافی)، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، منتشر نشده.
6
سید سجادی، سید منصور، «نشانه سفالگران در شهر سوخته»، مجموعه مقالات شهر سوخته 1، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تهران، 1388. صص:191-230.
7
کاوش، حسینعلی، (1391) دشت جنوبی سیستان در عصر مفرغ، پایانامه دکتری، دانشگاه تهران، منتشر نشده.
8
مجیدزاده، یوسف، «باستانشناسی و سفال»، مجله باستان شناسی و تاریخ، سال پنجم، شمارة دوم، 1370. صص: 4-14.
9
موریتزیو، توزی، «حفاری در شهر سوخته 1970-1969» [رضا مهرآفرین]، پیش از تاریخ سیستان، پاژ، مشهد، 1385: 163-312.
10
مهرآفرین، رضا و سید رسول موسوی حاجی، (1385) بررسی روشمند باستان شناختی سیستان فاز (2)، جلد 15 (مطالعات میدانی) حوزه قلعه رستم، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان،.
11
نقشۀ زمینشناسی 000 250 :1 هامون (1370) انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
12
Mortazavi, M. 2010. Figurines of Bronze Age Iran: Tepe Dasht,Newsletter of the Coroplastic Studies Interest Group 4: 11-12.
13
Tosi, M. 1970. Tepe Rud-i-Biyaan, Iran 8: 189.
14
ORIGINAL_ARTICLE
روستانشینی و تغییرات فرهنگی جوامع شرق زاگرس مرکزی: کاوش باستانشناختی تپۀ قلاگپ
منطقۀ زاگرس مرکزی یکی از مناطق مهم استقرار انسان از دورههای پیش از تاریخ بوده است. مطالعه در این بخش به دنبال بررسیها و کاوشهای باستانشناختیای بوده که از آغاز قرن بیستم صورت گرفته است، با این حال، اطلاعات کافی در خصوص گاهنگاری مطلق و چگونگی فرایندهای گذر از مراحل مختلف را آشکار نساخته است. در این بین، در شرق زاگرس مرکزی که شامل لرستان شرقی نیز میشود، تاکنون پژوهشهای اندکی انجام گرفته است. بنابراین، دشت ازنا، میتواند به عنوان یکی از کانونهای مهم فرهنگی این منطقه، چشمانداز روشنی را مطرح سازد. کاوش باستانشناختی تپۀ قلاگپ نیز در این راستا صورت گرفت و از اهداف کاوش این محوطه، بازنگری و آگاهی از وضعیت گاهنگاری منطقهای زاگرس مرکزی در نگاه کلی و همچنین گاهنگاری محلی دشت ازنا از منظر بومی بوده است.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52676_0809da3cb746b6768a4e59e79ae362d1.pdf
2014-08-23
67
86
10.22059/jarcs.2014.52676
تپۀ قلاگپ
ازنا
شرق زاگرس مرکزی
گاهنگاری
روستانشینی
مصطفی
عبدالهی
1
دانشجوی دکتری رشته باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
کمالالدین
نیکنامی
2
استاد گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران
AUTHOR
مرتضی
حصاری
mhessari@yahoo.de
3
استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
علیرضا
سرداری زارچی
sardary@yahoo.com
4
عضو هیئت علمی پژوهشکدۀ باستانشناسی
AUTHOR
احمدینژاد، هادی (1386)، نامه جاپلق و شهرهای همجوار (خوانسار، خمین، ازنا، الیگودرز، اراک، گلپایگان و بروجرد)، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، معاونت آموزش و تجهیز نیروی انسانی، دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی، نشر آموزش کشاورزی، تهران.
1
بدیعی، ربیع (1371)، جغرافیای مفصل ایران، جلد اول، چاپ چهارم، نشر اقبال، تهران.
2
برنبک، رینهارد. پلاک، سوزان، «گزارش کوتاهی دربارۀ محوطۀ باستانی ده حاجی در دشت بروجرد»، [ترجمه کامیار عبدی]، مجله باستانشناسی و تاریخ، شمارۀ پیاپی 29 و 30، 1380. 46- 45.
3
طالب، مهدی. موسی، عنبری (1387)، جامعهشناسی روستایی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
4
عبدالهی، مصطفی (1391)، گزارش مقدماتی فصل چهارم بررسیهای باستانشناسی شهرستان ازنا، پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران.
5
عبدالهی، مصطفی. سرداری زارچی، علیرضا (1390)، گزارش مقدماتی کاوشهای باستانشناسی تپۀ قلاگپ، ازنا، منتشر نشده، پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران.
6
عبدالهی، مصطفی. سرداری زارچی، علیرضا، «گزارش مقدماتی فصل اول بررسی و شناسایی شهرستان ازنا»، گزارشهای باستانشناسی (8)، مجموعه مقالات همایش بینالمللی باستانشناسی ایران: حوزه غرب، کرمانشاه 1385، انتشارات پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، 1391: 47-68.
7
محمدیفر، یعقوب. متیوس، راجر. مترجم، عباس، «پروژۀ باستانشناسی زاگرس مرکزی(CZAP) گزارش مقدماتی کاوش و بررسی در تپۀ شیخیآباد صحنه و تپه جانی اسلامآباد غرب»، نامه باستانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا، دورۀ 1، شمارۀ 1، 1390: 9-30
8
ملک شهمیرزادی، صادق (1378)، ایران در پیشازتاریخ، از آغاز تا سپیدهدم شهرنشینی، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، تهران.
9
ناصری، رضا و ملکزاده، مهرداد، «دورۀ ماد در گونسپان پاتپه ملایر»، مجلۀ باستانپژوهی، سال پنجم، شمارۀ 11، 1391:106-109.
10
نیکنامی، کمالالدین (1388)، گزارش فصل نخست بررسی باستانشناختی بخش سرفیروزآباد شهرستان کرمانشاه، پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران.
11
ویت، مری و دایسون، رابرت (1382)، گاهنگاری ایران از هشتهزار تا دوهزار قبل از میلاد، [ترجمه اکبر پورفرج و احمد چایچی]، نسل باران،کرمان.
12
هنریکسون، رابرت (1381)، گودین3، [ترجمه زهرا باستی]، باستانشناسی غرب ایران، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
13
هول، فرانک (1381)، باستانشناسی غرب ایران، [ترجمه زهرا باستی]، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
14
Abdi, K., 2003. The early development of pastoralism in the Central Zagros Mountain, Journal of World Prehistory, 17 (4): 395-448.
15
Abdi, K., Biglari F., Heydari S., 2002. Islamabad project 2001, test excavations at Wezmeh cave, AMI 34:171–194.
16
Abdollahi, M., Sardari, A., and Kalhor, M., 2008. An archaeological survey of Azna Plain; Central Zagros, Iran, a paper presented at 6th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, Rome, Sapienza, (Abstract).
17
Algaza, G., 1993. The Uruk world-system: the dynamics of expansion of early Mesopotamian civilization. Chicago: The University of Chicago Press.
18
Badler, R. V., 2004. The chronology of Uruk artifacts from Godin Tepe in Central WesternIran and implications for the interrelationships between the local and foreign cultures, in: Postgate, J.N., (ed.), Artifacts of Complexity: Tracking the Uruk in the Near East, Iraq Archaeological Reports, 5:79-109.
19
Biglari, F., and Heydari, S., 2001. Do-Ashkaft: a recently discovered Mousterian cave site in the Kermanshah Plain, Iran. Antiquity 75: 487-488.
20
Braidwood. Robert J., Howe, B., and Reed, Charls A., The Iranian prehistoric project, new problems arise as more learned of the first attempts at food production and settled village life. 1961, Science, 133: 2008- 2010.
21
Goff, C., 1971. Luristan before the Iron Age, Iran, IX: 131- 151.
22
Hamlin, C., 1975. Dalma Tepe, Iran, 13: 11-27.
23
Hasting, A., 1990. The pottery from Tepe Abdull Hosein, in: pullar, J., Tepe Abdull Hosein, a Neolithic site in western Iran, Excavation 1978, Oxford, British Archaelogical Reports, International Series 563.
24
Henrickson, F. E., 1985. An update chronology of the early and middle Chalcolithic of the Central Zagros highlands, Western Iran, Iran, 23: 63-108.
25
Henrickson, F. E., Vitali, V. 1987. The Dalma tradition: prehistoric inter-reginal in highland westrn Iran, Paleorient, 13 (2): 63-108.
26
Henrickson, C. R., 1986. A regional perspective on Godin III cultural development in Central Western Iran, Iran, 24:1-55.
27
Henrickson, C. R., 2011, The Godin Period III town, in: Hilary Gopnik and Mitchell S Rothman (eds.), On the high road: the history of Godin Tepe Iran, Bibliotheca Iranica, Archaeology Art and Architecture series1: 209-282.
28
Howell, R., 1979. Survey of the Malayer Plain, Iran, XVII: 156-157.
29
Levine, L. D., and Young, C.T., 1986. A summary of the ceramic assemblage of the central western Zagros from the middle Neolithic to the late third millennium B.C, prehistoire de la Mesopotamia, CNRS.
30
Rothman, M. S and Badler, V. R., 2011 Contactand Development in Godin Period VI. in: Hilary Gopnik and Mitchell S Rothman (eds.), On the high road: the history of Godin Tepe Iran, Royal Ontario Museum/Mazda Press, 67-137.
31
Rothman, M. S., 2011. Migration and re-settlement in Godin period IV, in: Gopnik, H., and Rothman, M., (eds.), On the high road: the history of Godin Tepe Iran, Royal Ontario Museum/Mazda Press, 139-208.
32
Smith, P. E. L. 1975. Ganj Dareh Tepe, Iran, 13: 179-180.
33
Smogorzewska, A., 2004. Andirons and their role in early Trans-Caucasian culture, Anatolica, 30: 151-177.
34
Young, Cuyler. 1966. Survey in western Iran, 1961, Journal of Near Eastern Studies, 25:228-39.
35
Young, C.T., 1969. Excavations at Godin Tepe: firstprogress report, Occasional paper 17, Art and Archaeology, Royal Ontario Museum (ROM) Toronto.
36
Young, C.T., and Levine, L., 1974. Excavations at Godin project: second progress report. Occasional paper, No. 26, Toronto, Royal Ontario Museum of Art and Archaeology.
37
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیرات متقابل نیشابور و راه ابریشم در دورۀ ساسانی
راه ابریشم به مثابه عمدهترین مسیر ارتباطی میان تمدنهای غرب و شرق تأثیر بهسزایی در وقوع رویدادهای تاریخی داشته است. این شاهراه علاوه بر آنکه در طول تاریخ بستری مساعد برای مبادلات بازرگانی به شمار میرفته، گهگاه به عنوان مسیر تهاجمات و لشکرکشیهای اقوام مهاجم به سرزمین ایران نیز مورد استفاده قرار میگرفته است. وجود کلانشهرهای باستانی همچون نیشابور در مسیر راه ابریشم شاهد روشنی است بر نقش این شاهراه در شکلگیری مراکز جمعیتی، اقتصادی و حکومتی در دنیای باستان. راه ابریشم از طرفی، یکی از مهمترین عوامل شکلگیری شهر نیشابور به شمار میرود و از طرف دیگر شهر نیشابور در مقاطع مهمی از تاریخ ایران سبب رونق شاهراه مزبور شده است. پارهای از فرایندهایی که ارتباط دو سویة راه ابریشم و شهر نیشابور را توضیح میدهند از طریق متون تاریخی و بخش دیگر از گذر مطالعات باستانشناسی قابل درک است.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52677_b8b83dc286fda2db9d3cdd1cbb08a661.pdf
2014-08-23
87
97
10.22059/jarcs.2014.52677
نیشابور
راه بزرگ خراسان
راه ابریشم
دورۀ ساسانی
تجارت
جغرافیای اداری
میثم
لباف خانیکی
labbafm@yahoo.com
1
استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
آلتهایم، فرانتس و روت استیل (1382)، تاریخ اقتصاد دولت ساسانی، [ترجمه هوشنگ صادقی]، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
1
ابن بطوطه (1375)، سفرنامۀ ابن بطوطه، [ترجمۀ محمدعلی موحد]، آگاه، تهران.
2
ابن حوقل (1366)، سفرنامۀ ابن حوقل: ایران در «صورة الارض»، [ترجمه و توضیح جعفر شعار]، امیرکبیر، تهران.
3
ابن خردادبه (1371)، مسالک و ممالک، [ترجمۀ سعید خاکرند]، مؤسسۀ مطالعات و انتشارات تاریخی، تهران.
4
ابن رسته، احمد بن عمر (1365)، الاعلاق النفیسه، [ترجمه و تعلیق حسین قره چانلو]، امیرکبیر، تهران.
5
ابن فقیه، ابوبکر احمدبن محمد بن اسحاق همدانی (1349)، ترجمة مختصر البلدان، بخش مربوط به ایران، [ترجمة ح. مسعود]، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
6
اشعری قمی، حسن بن محمد (1385)، تاریخ قم، [ترجمۀ تاجالدین عبدالملک قمی، تصحیح محمدرضا انصاری قمی]، کتابخانه حضرت آیتالله العظمی مرعشی نجفی، قم.
7
اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1373)، مسالک و ممالک، [ترجمة محمد بن اسعد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار]، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی، تهران.
8
بشاش کنزق، رسول، «خردهسفالهای کتیبهدار تپۀ میل ورامین»، نامۀ پژوهشگاه میراث فرهنگی،6، 1383: 94-89.
9
البلاذری، احمد بن یحیی (1364)، فتوح البلدان: بخش مربوط به ایران، چ2، [ترجمه آذرتاش آذرنوش]، سروش، تهران.
10
تکمیل همایون، ناصر (1389)، جادۀ ابریشم، دفتر پژوهشهای فرهنگی، تهران.
11
جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (1368)، اشکال العالم، [ترجمه علی بن عبدالسلام کاتب، با مقدمه و تعلیقات فیروز منصوری]، به نشر، مشهد.
12
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله (1375)، تاریخ نیشابور، [ترجمه محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی]، نشر آگه، تهران.
13
دریایی، تورج (1388)، شهرستانهای ایرانشهر، [ترجمۀ شهرام جلیلیان]، توس، تهران.
14
قزوینى، زکریا بن محمد (1373)، آثار البلاد و اخبار العباد، [ترجمۀ میرزا جهانگیر قاجار، تصحیح میرهاشم محدث]، امیرکبیر، تهران.
15
کرتیس، جان (1389)، بینالنهرین و ایران در دوران اشکانی و ساسانی: وازنش و باززایی در حدود 238 ق.م. – 642 م.، [ترجمه زهرا باستی]، سمت، تهران.
16
گوبل، روبرت (1382)، «سکهزنی»، تاریخ اقتصاد دولت ساسانی، ویرایش فرانتس آلتهایم و روت استیل، [ترجمه هوشنگ صادقی]، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران: 152-57.
17
لباف خانیکی، رجبعلی و میثم لباف خانیکی، «معماری کهن دژ نیشابور در دورۀ ساسانی»، نامورنامه: مقالههایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به کوشش حمید فهیمی و کریم علیزاده، ایران نگار، تهران، 1391: 346-337.
18
لباف خانیکی، رجبعلی، «نیشابور، حلقه اتصال تمدنهای بینالنهرین، ایران، سند و باختر»، نامۀ پژوهشگاه میراث فرهنگی 1، 1381: 46-36.
19
لباف خانیکی، رجبعلی (1386)، «مروری بر مطالعات و کاوشهای باستانشناسی هیئت مشترک ایران و فرانسه در کهندژ نیشابور»، گزارشهای باستانشناسی(6): ویژهنامة دورة اسلامی، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تهران: 52-21.
20
لباف خانیکی، میثم و رجبعلی لباف خانیکی، «شادیاخ: یک بررسی تاریخی و باستانشناختی»، فصلنامة مطالعات و تحقیقات تاریخی 15، 1386: 146-125.
21
لباف خانیکی، میثم، «سفالهای ساسانی شمال شرق ایران: طبقهبندی، مقایسه و تحلیل بر اساس ویژگیهای شکلی»، مجله علمی- پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران 4-186، 1387: 178-143.
22
لباف خانیکی، میثم، «برهمکنشهای سیاسی- اقتصادی شهر نیشابور با زیستگاههای اقماریاش در دورۀ ساسانی»، مطالعات باستانشناسی 5، 1391: 202-175.
23
مستوفی، حمدالله (1362)، نزﻫﺔ القلوب، [تصحیح گای لیسترانج]، دنیای کتاب، تهران.
24
مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه القالیم، [ترجمه علینقی منزوی]، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، تهران.
25
مقدسی، مطهربن طاهر (1374)، آفرینش و تاریخ، [ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی]، آگه، تهران.
26
مؤلف نامعلوم (1362)، حدودالعالم من المشرق الی المغرب، [به کوشش منوچهر ستوده]، کتابخانه طهوری، تهران.
27
هرمان، جورجینا (1373)، تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، [ترجمه مهرداد وحدتی]، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
28
یارشاطر، احسان و دیگران (1380)، تاریخ ایران: از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان، [ترجمة حسن انوشه]، امیرکبیر، تهران.
29
Fouache, E., C. Cosandey, P. Wormser, M. Kervran and R. A. Labbaf Khaniki, 2011. The river of Nishapur, Studia Iranica 40: 99-119.
30
Frye, R. N., 1989, Bullae,in:Yarshater, E., (ed.) Encyclopedia Iranica, Vol. 4, Fasc. 5, New York: Mazda Publication, 545-546.
31
Hiebert, F., and R. H. Dyson, Jr., 2002. Prehistoric Nishapur and the frontier between Central Asia and Iran, Iranica Antiqua 37: 111–147.
32
Kawami, T. S., 2005. Deer in art, life and death in Northeastern Iran, Iranica Antiqua 40: 107-131.
33
Labbaf, R. A., and M. Kervran, 2007. Nishapur: Seasons 2004-2007, ICHTO-CNRS-Musee du Luvre, (unpublished).
34
Philip L. Kohl, 1978. The Balance of trade in Southwestern Asia in the mid-third millennium B.C., Current Anthropology 19/3: 463-492.
35
Rante, R. and Collinet, A., 2013. Nishapur revisited: stratigraphy and ceramics of the Qohandez, Oxford: Oxbow Books.
36
Wilkinson, C. K., 1937. The Iranian expedition, 1936, the excavations at Nishapur, Bulletin of the Metropolitan Museum of Art 32: 3-36.
37
Wilkinson, C. K., 1943. Water, ice, and glass, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, January: 175-183.
38
Wilkinson, C. K., 1950. Life in early Nishapur, The Metropolitan Museum of Art Bulletin 9/2: 60-72.
39
Wilkinson, C. K., 1961. The Glazed pottery of Nishapur and Samarkand, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, November: 102-115.
40
Wilkinson, C. K., 1973. Nishapur: Pottery of the Islamic period, New York: The Metropolitan Museum of Art.
41
ORIGINAL_ARTICLE
مکانیابی مَرهَشی باستان بر اساس دادههای تاریخی و باستانشناسی
بر اساس دادههای تاریخی، مرهشی یکی از نواحی پرتنش ایران در هزارههای دوم و سوم ق.م بوده که در بیشتر زمان حیاتش یکی از متحدان مهم ایلام باستان بوده است و نام آن همواره در کنار نام ایلام باستان در کتیبهها و سالنامههای بهدست آمده از میانرودان ذکر شده است. هدف این مقاله تعیین موقعیت جغرافیایی منطقه یا شهر مرهشی است. در مورد مکان مرهشی نظریات متفاوتی وجود دارد؛ براساس دادههای مکتوب و نظر اکثر باستانشناسان بایستی در محدودۀ استان ایلام به جستجوی منطقۀ مرهشی پرداخت. در یک بررسی باستانشناسی که نگارنده اخیرا در منطقۀ پشتکوه ایلام صورت داده است، محوطههای متعددی متعلق به دورۀ ایلام باستان شناسایی شده است. از جملۀ این محوطهها میتوان به محوطۀ «کولخزینه» اشاره نمود. دادههایباستانشناسی بهدست آمده از محوطۀ مذکور حاکی از اینست که به احتمال زیاد محوطۀ کولخزینه، همان مرهشی باستان یا مرکز مهمی مرتبط با مرهشی میباشد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52678_a5e99f5dd166d242d6a8d90c91ce0068.pdf
2014-08-23
99
110
10.22059/jarcs.2014.52678
استان ایلام
مرهشی
کولخزینه
ایلام باستان
مکانیابی
ابراهیم
مرادی
1
استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایلام
AUTHOR
امام شوشتری، سید محمدعلی (1331)، تاریخ جغرافیایی خوزستان، مؤسسۀ مطبوعاتی امیرکبیر، تهران.
1
پاتس، دنیل، تی (1385)، باستانشناسی ایلام، [ترجمه زهرا باستی]، انتشارات سمت، تهران.
2
جانسون، گرگوری (1381)، «نه هزار سال تغییر اجتماعی در غرب ایران» در باستانشناسی غرب ایران، [گردآورنده: فرانک هول، ترجمه زهرا باستی]، انتشارات سمت، تهران: 563-586.
3
خیتال، جعفر (1369)، مجموعه آراء در مورد سرزمین پشتکوه ایلام، ناشر کتابخانه اسماعیلی، چاپخانه فرهنگ، ایلام.
4
سیدسجادی، سید منصور (1388)، باستانشناسی شبه قاره هند، انتشارات سمت، تهران.
5
شاخت، رابرت (1381)، «فرهنگهای تاریخی اولیه» در باستانشناسی غرب ایران، [گردآورنده فرانک هول، ترجمه زهرا باستی]، انتشارات سمت، تهران: 340-404.
6
کارتر، الیزابت، «شوش شهر شاهی» در شوش و جنوب غربی ایران، تاریخ و باستانشناسی، [ترجمه هایده اقبال]، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1376: 71-87.
7
کامرون، جورج (1372)، ایران در سپیده دم تاریخ، [ترجمه حسن انوشه]، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
8
مجیدزاده، یوسف (1370)، تاریخ و تمدن ایلام، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
9
مجیدزاده، یوسف (1376)، تاریخ و تمدن بینالنهرین، جلد 1، تاریخ سیاسی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
10
مرادی، ابراهیم (1384)، گزارش فصل سوم بررسی و شناسایی باستانشناسی شهرستان آبدانان (بخش مورموری)، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام، ایلام.
11
مرادی، ابراهیم (1392)، بررسی، شناسایی و تحلیل دادههای محوطۀ باستانی کولخزینه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایلام.
12
نگهبان، عزتالله (1372)، حفاری هفت تپه دشت خوزستان، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
13
نیکنامی، کمالالدین و رفیعی علوی، بابک، «چرا جای نام شیماشکی احتمالاً نمیتواند در منطقۀ کرمان قرار داشته باشد»، مجله مطالعات باستانشناسی، سال اول، شمارۀ نخست، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران 1388: 199 – 215.
14
والا، فرانسوا، «خلاصهای از عوامل جغرافیایی ایلام»، در شوش و جنوب غربی ایران، تاریخ و باستانشناسی، [ترجمۀ هایده اقبال]، مرکز نشر دانشگاهی، تهران 1376: 188-196.
15
هینتس، والتر (1371)، دنیای گم شدۀ عیلام، [ترجمه فیروز فیروزنیا]، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
16
Carter, E., 1991. Ceramics VII- VIII, the early Bronze Age in south western and southern Persia, Encyclopedia Iranica 5, fasc.3: 294-297
17
Carter, E., 1998. The archaeology of Ilam, Encyclopedia Iranica 8, fasc 3: 313-325.
18
Henrickson, R. 1986. A regional perspective on Godin III cultural development in central western Iran, Iran 24: 1-57.
19
Henrickson, R. 1987. Godin III and the chronology of central western Iran ca. 2600-1400 B. C. in: Hole, F., (ed.), The archaeology of western Iran, Washington DC: Smithsonian Institution Press, pp., 205-227.
20
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعات باستانسنجی و مرمتی بر روی منتخبی از اشیاء مس-پایة دورۀ مفرغ پایانی از تپۀ بازگیر، دشت گرگان
تپۀ بازگیر در 76کیلومتری شمال شرق ترنگتپه، در قسمت شرقی دشت گرگان قرار دارد. مجموعة فلزی بازگیر در سال 1379 کشف و در سال1389 مورد کاوش باستانشناختی قرار گرفت. مجموعه اشیاء فلزی، دارای تنوع در شکل و کاربری است و از نظر زمانی به دورۀ مفرغ پایانی(همزمان IIIC تپه حصار) میرسد. در این تحقیق، از روشهایی چون میکروسکوپ متالوگرافی، SEM-EDS وXRD برای تعیین تکنیک ساخت، نوع آلیاژ و ترکیب شیمیایی، شناسایی محصولات خوردگی و چگونگی تأثیرات محیط دفن بر روی شش شیء استفاده شد. آثار مورد مطالعه از جنس آلیاژ مس'آرسنیک بوده و به روش ریختهگری ساخته شده است. ساختار آثار و مشخصات محیط دفن آنها، ترکیب و ساختار پاتین را تحتتأثیر قرار داده است. شرایط محیط، ترکیبات خاک و نحوۀ قرارگیری اشیاء باعث کاهشِ سرعت خوردگی در طول زمان شده و بدینترتیب این آثار بعد از گذشت مدتزمانی، با محیط خود به تعادل رسیده است
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52679_44035fd7577a65c5babe18746d17adfe.pdf
2014-08-23
111
128
10.22059/jarcs.2014.52679
اشیاء مسپایه
باستانسنجی
خوردگی و مرمت
دورة مفرغ پایانی
تپه بازگیر
دشت گرگان
مرضیه
مصلحی
1
دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ مرمت آثار تاریخی و فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز
LEAD_AUTHOR
مهناز
عبداللهخان گرجی
2
رئیس موزۀ ملی ایران
AUTHOR
نیما
نظافتی
3
استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران
AUTHOR
جبرئیل
نوکنده
4
عضو هیئت علمی پژوهشکدۀ باستانشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استان گلستان
AUTHOR
قربانعلی
عباسی
5
کارشناس ارشد باستانشناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استان گلستان
AUTHOR
آمیه، پی یر،«روابط ایران و بینالنهرین از 3500-1600 ق. م»،[ ترجمه زهرا باستی]، در: جان کرتیس، بینالنهرین و ایران در دوران باستان :کشمکش و تقابل 3500-1600 ق. م، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، تهران، 1389،صص 25-37 (انتشار به زبان اصلی 1993).
1
احمدی، شکوفه، فرنیا شلمانی، فرناز، )1381(، «بررسی فنی و آسیبشناسی تعدادی از اشیاء مفرغی مجموعه لرستان و استفاده از لیزر برای حذف محصولات خوردگی»، پایاننامه کارشناسی ارشد مرمت اشیاء، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده هنر و معماری.
2
احمدی، شکوفه، فرنیا شلمانی فرناز، ملکی محمدهادی، وطندوست رسول، قاضیان مجید، نیکزاد لیدا، زارع علیرضا، رزاقی، حسین و سلطان مرادی فریدون، «کاربرد لیزرهای Nd:YAG و CO2 در پاکسازی خوردگی اشیاء برنزی و مسی تاریخی»، مجله علوم و فنون هستهای، شماره 34 ،1384، صص 25-31.
3
احمدی، شکوفه، فرنیا شلمانی فرناز، وطن دوست رسول، ملکی محمد هادی، قاضیان مجید، نیکزاد لیدا، زارع علیرضا، رزاقی، حسین وسلطان مرادی فریدون، «کاربرد و شناسایی قابلیتهای لیزر Nd:YAG و CO2 به منظور پاکسازی محصولات خوردگی آثار برنزی و مسی»، ]بهکوشش عبدالر سول وطن دوست]، مجموعه مقالات ششمین همایش حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی - فرهنگی و تزئینات وابسته به معماری، پژوهشکده حفاظت مرمت آثار تاریخی- فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تهران، 1385، صص 145-155.
4
بالازاده: پرویز(1383) فرهنگ توصیفی شیمی: انگلیسی-فارسی، فرهنگ معاصر، تهران.
5
بخشنده فرد، حمیدرضا، جزوه آسیبشناسی آثار تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان،1383، اصفهان.
6
حاکمی: علی(1385)، گزارش هشت فصل بررسی و کاوش در شهداد (دشت لوت)،]بهکوشش محمود موسوی]، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده باستانشناسی، تهران.
7
کرتیس: جان(1389)، بینالنهرین و ایران در دوران باستان:کشمکش و تقابل 3500-1600 ق. م،]ترجمه زهرا باستی]، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، تهران. (انتشار به زبان اصلی 1993).
8
زمانیان:رحیم (1373)، خوردگی و روشهای کنترل آن، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
9
شادکام، صوله، «حفظ و مرمت یک نمونه ظرف مسی آبریزدار متعلق به مجموعه آثار مکشوفه در بازگیر»، پایاننامه کارشناسی، 1384، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی.
10
عباسی: قربانعلی و نوکنده: جبرئیل (1391)، گزارش پایانی کاوش تپۀ بازگیر، اداره کل میراث فرهنگی استان گلستان، در حال تدوین.
11
عباسی، قربانعلی، نوکنده، جبرئیل و عمرانی رِکاوندی، حمید ،«دستاوردهای باستانشناختی از کاوش تپۀ بازگیر در شهرستان مینودشت –استان گلستان»، چکیدۀ مقالههای یازدهمین گردهمآیی سالانۀ باستانشناسی ایران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تهران، موزه ملی،1391 الف، ص 306.
12
عباسی، قربانعلی، نوکنده، جبرئیل و عمرانی رِکاوندی، حمید، «مجموعۀ فلزی دورۀ مفرغ دشت گرگان: دستاورد باستان شناختی تپه بازگیر»، کاتالوگ نمایشگاه گزیدهای از یافتههای باستانشناسی سال های 1387-1390 به مناسبت یازدهمین گردهمآیی سالانۀ باستانشناسی ایران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تهران، موزه ملی، 1391 ب، صص 5-10.
13
عودباشی، امید، امامی، سید محمد امین و دوامی، پرویز، «ریختشناسی خوردگی در برنزهای تاریخی، تحلیل فرایند مسزدایی در اشیاء برنزی هفت تپه خوزستان»، نشریه مرمت آثار و بافتهای تاریخی- فرهنگی دو فصلنامه علمی پژوهشی، شماره اول. 1390،صص 83-93.
14
قاضیان، مجید،«بررسی اشیاء فلزی مکشوفه از بازگیر در استان گلستان»، نشریۀ داخلی پژوهشکده مرمت و حفاظت آثار تاریخی و فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی کشور،1381، صص 1-5.
15
کالمایر: پتر (1376)، مفرغ های قابل تاریخگذاری لرستان و کرمانشاه، [ترجمه محمد عاصمی]، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
16
کاظم نژاد، سیدمحسن، «حفاظت و مرمت تیغه خنجرمفرغی بهدست آمده از گوهرتپۀ مازندران»، پایاننامۀ کارشناسی مرمت آثار تاریخی،1387، دانشکده هنر، دانشگاه زابل.
17
ماتسون: اینار (1375)، مبانی تکنولوژی خوردگی، [ترجمه عسگرهورفر]، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
18
مجیدزاده، یوسف، «فلز و فلزگری در ایران باستان»، فرهنگنامه ایران، بنیاد نیشابور، تهران، 1364، صص 228-201 .
19
مجیدزاده: یوسف (1388)، تاریخ و تمدن بینالنهرین، جلد دوم، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
20
مصلحی، مرضیه؛ عباسی، قربانعلی؛ نوکنده، جبرئیل،«طرح آسیبشناسی، حفاظت و مرمت اشیاء مکشوفه تپه بازگیر مینودشت»، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان، 1389، (گزارش منتشر نشده).
21
مصلحی، مرضیه، 1392، «مطالعه فنی منتخبی از اشیاء با آلیاژ مس از مجموعه آثار فلزی تپه بازگیر (مینودشت- استان گلستان) متعلق به دورۀ مفرغ جدید و ارائه راهکارهای حفاظتی این مجموعه»، پایاننامه کارشناسی ارشد مرمت آثار تاریخی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
22
مصلحی، مرضیه؛ عباسی، قربانعلی؛ نوکنده، جبرئیل،«حفاظت آثار در حین و پس از کاوش باستانشناختی تپۀ بازگیر مینودشت»، از مجموعه مقالات همایش بینالمللی باستانشناسان جوان، [به کوشش محمد حسین عزیزی خرانقی، مرتضی خانیپور و رضا ناصری]، دانشگاه تهران، 1389، صص 651-664.
23
نگهبان، عزت الله (1378)، حفاریهای مارلیک، جلد اول، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، تهران.
24
نوکنده، جبرئیل؛ عمرانی رکاوندی، حمید ؛ عباسی، قربانعلی، «گزارش مقدماتی کشف مجموعه بازگیر دشت گرگان 1379»، گزارشهای باستانشناسی 4، پژوهشکدۀ باستانشناسی، تهران، 1384،صص 113-129.
25
Arne, T.J., 1945. Excavations at Shah Tepé, Iran, Stockholm.
26
Abu-Baker, A., 2008. Investigating the corrosion and microstructureof five copper-based archaeological artefacts from Tell el-Ajjul, AICCM Bulletin, Vol. 31.
27
Begemann, F., Haerinck, E. Overlaet, B. Schmitt- Strecker, S. and Tallon, F. 2008. An arechaeo-metallurgical study of the early and middle Bronze Age in Lurestan, Iran, Iranica Antiqua, Vol.XLIII: 1-66.
28
Deshayes, J, 1968. Tureng Tepe und die ebene von Gorgan zur Bronzezeit, Archaeologia Viva, Nr.1, PP 35-38, Abb: 34 und 39-41.
29
Fernandes, R. 2009. Study on Roman and Merovingian copper alloyed artefacts, in soil corrosion processes and recycling practices, Master Thesis Landscape Archaeometry (O-variant), Extension Master Thesis Archaeometry, IGB Rapport 2009-12.
30
Gianni, L. 2011. Corrosion behavior of bronze alloys exposed to urban and marine environment: an innovative approach to corrosion process understanding and to graphical results presentation, Joint Ph.D in: materials and raw materials engineering and analitycal chemistry, Ghent – Rome.
31
Junk, M. 2003. Meterial properties of copper alloys containing Arsenic, Antimony and Bismuth, the material of early Bronze Age Ingot Torques, Dissertation, von der Fakultat fur Werkstoffwissenschaft und Werkstofftechnologie der Technischen Universitat Bergakademie Frieberg.
32
Lechtman, H. 1996. Arsenic Bronze: dirty copper or chosen alloy? A vive from the Americas, Journal of Field Archaeology, 23: 477-514.
33
Lorenz, S., 2008. Archäometrische untersuchungen am hortfund von Bazgir, Iran, Diplomarbeit-/Magister,Institute für Archämetries,Fakultät für Werkstoffwissenschaft und Werkstofftechnologie, TU Bergakademie Freibreg, Betreuer: Ernst Pernicka.
34
Mortazavi, M. Salehi Kakhki, A. Golozar, M.A. Talai, H., 2011. Preliminary metallurgical investigation of copper-based artifacts at Tepe Sagzabad in Qazvin Plain, Iran (1500-800 BC), Iranian Journal of Archaeological Studies, 1 (2): 49-59.
35
Negahban, E.O. 1996. Marlik, the complete excavation report, the University Museum Monograph 87, University of Pennsylvania, Philadelphia, Vol.1 (Text) Vol. 2 (Illustrations).
36
Nokandeh, J. 2010. Neue Untersuchungen zur Sialk III-Periode im zentraliranischen hochland auf der grundlage der ergebnisse des, Sialk reconsideration project, dissertation.de verlag im internet, Berlin, Germany.
37
Oudbashi, O. Emami, S. M. and Davami, P., 2012. Bronze in archaeology: A review of the archaeometallurgy of bronze in ancient Iran, in: L. Collini (ed.), copper alloys-early applications and current performance- enhancing processes, In Tech, 153-178.
38
Oudbashi, O. Emami, S.M. Malekzadeh, M., Hassanpour, A. and Davami, P., 2013. Archaeometallurgical studies on the bronze vessels from Sangtarashan, Lurestan, W. Iran, Iranica Antiqua, Vol:XLVIII: 147-174.
39
Picchelauri, K. 1997. Waffen der bronzezeit aus Ost-Georgien, Verlag Marie Leidorf Gmb H. Espelkamp.
40
Piccardo, P. Mille, B. and Robbiola, L., 2007. Tin and Copper Oxides in corroded archaeological bronzes, in: P Dillmann, G. Beranger, P. Piccardo and H. Matthiessen(eds.), corrosion of metallic heritage artefacts: investigation, conservation and prediction of long term behaviour, Woodhead Publishing, European Federation of Corrosion (EFC) Series No. 48 pp. 239-262.
41
Pigott, V. C., 1989. Archaeo-metallurgical investigations at Bronze Age Tappeh Hesār, in: Dyson, R. H. Jr, and Howard, S. M. (eds.), Tappeh Hesār: Reports of the restudy project, 1976, Casa Editrice le Lettere, Firenze, 25-33.
42
Pigott, V. C. 2004. Zur bedeutung Irans für die erforschung prähistorischer Kupfermetallurgie, in: T. Stöllner, R. Slotta, and A. Vatandoust, (Hrsg.) Persiens Antike Pracht. Bochum: Deutsches Bergbau-Museum, Band I: 28-43.
43
این مقاله به فارسی برگردان شد نگاه کنید به :
44
پیگوت، وینسنت، «اهمیت ایران در پژوهشهای مسشناسی پیش از تاریخ»، [ترجمه کیوان شریفی]، نامورنامه؛ مقالههایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، انتشارات ایراننگار، تهران، 1391، صص 207-226 (انتشار به زبان اصلی 2004).
45
Robbiola, L. and Portier, R., 2006. A global approach to the authentication of ancient bronzes based on the characterization of the alloy–patina–environment system, Journal of Cultural Heritage, 7: 1-12.
46
Roustaie, K., 2004. Tappeh Hesār: ein wichtiges produktionszentrom auf dem Zentralplateau, in: T. Stöllner, R. Slotta, and A. Vatandoust, (Hrsg.) Persiens antike pracht. Bochum: Deutsches Bergbau-Museum, Band I: 222-230.
47
Schmidt, E.F., 1933. Tepe Hissar excavations 1931, The Museum Journal 23, No. 4: 323-483.
48
Schmidt, E. F.1937. Excavations at Tepe Hissar: Damghan, Philadelphia, University Museum.
49
این کتاب به فارسی برگردان شد نگاه کنید به:
50
اشمیت: اریش (1391) کاوش های تپه حصار دامغان،[ ترجمۀ کوروش روستایی]، سمنان: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان (انتشار به زبان اصلی 1937).
51
Scott, D. A., 2002. Copper and bronze in art: Corrosion, colorants, conservation, The Getty Conservation Institute, Los Angeles.
52
Scott. D. A., 1991. Metallography and microstructure of ancient and historic metals, The Getty Conservation Institute, The J. Paul Getty Museum, Tien Wah Press, Ltd, Singapore.
53
Tallon. F., 1987. Métallurgie Susienne I, de la foundation de Suse, I, Vol.I and II.
54
Thornton, C. P., 2009. The emergence of complex metallurgy on the Iranian Plateau: escaping the levantine paradigm“World prehistory, 22: 301-327.
55
Vasileva M., 2008. Archaeometric study of Iron Age copper alloy artefacts from
56
South-East Bulgaria, in: Kostov, R.I., Gaydarska, B., Gurova, M., (eds.), geoarchaeology and archaeomineralogy, Proceedings of the International Conference, 29-30 October 2008 Sofia, Publishing House St. Ivan Rilski, Sofia, pp. 271-273.
57
ORIGINAL_ARTICLE
سفال دورۀ شیماشکی در درۀ سیمره؛ بر اساس مطالعۀ موردی قلعۀ زینل و غارَتمالگه
هدف این مقاله مطالعه، بررسی و معرفی سفال دورۀ شیماشکی در درۀ سیمره است. بررسیهای باستانشناسی حاکی از اینست که در دوران مفرغ، سنّت سفال منقوش گودین III در درۀ سیمره رواج داشته و تنها یکبار، در روند توسعۀ این نوع سنّت سفالگری خلل ایجاد شده و آن، همزمان با مرحلۀ گودین III4 است که در این زمان با نفوذ سفال دوره شیماشکی دشت شوشان در درۀ سیمره مواجهایم و سفالهای شاخص آن در بررسیهای قلعهزینل و غارَتمالگه گردآوری شده است. به احتمال بسیار گسترش سفال دورۀ شیماشکی تا درۀ سیمره، تحتتأثیر لشگرکشیهای سلسلۀ اور III رخ داده است. بعد از این مرحله، دوباره شاهد تداوم رواج سنّت سفال منقوش گودین III در درۀ سیمره هستیم. روند توسعۀ سفال منقوش گودین III در درۀ سیمره، موجب تقویت نظر دانشمندانی میشود که معتقدند سرزمین شیماشکی در ارتفاعات شمال دشت شوشان قرار دارد، هرچند که نمیتوان این موضوع را تنها با استفاده از دادههای غیر مکتوب اثبات نمود.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52680_e818938fcefa86f99f58e47073527b74.pdf
2014-08-23
129
148
10.22059/jarcs.2014.52680
درۀ سیمره
سفال
شیماشکی
اور III
گودین III
خداکرم
مظاهری
kh.mazaheri@yahoo.com
1
استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد ایلام
AUTHOR
بهرام
کریمی
2
کارشناس ارشد تاریخ ایران، مدرس گروه معارف دانشگاه ایلام
AUTHOR
اشمیت، اریک (1376)، پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران، [ترجمۀ آرمان شیشهگر]، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، تهران.
1
پاتس، دنیل، تی (1385)، باستان شناسی ایلام [ترجمۀ زهرا باستی]، انتشارات سمت، تهران.
2
سازمان برنامه و بودجه (1355)، سمینار بررسی مسائل جامعه عشایری ایران، جلد 3، 2- 5 تیر 1355، کرمانشاهان.
3
شهبازی، سیاوش (1385)، گزارش فصل اول بررسی و شناسایی شهرستان درهشهر، آرشیو اداره کل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ایلام (منتشر نشده).
4
علیزاده، عباس، «نقد و معرفی کتاب حفریات هفتتپه»، مجله باستانشناسی و تاریخ، سال ششم، شمارۀ پیاپی 11 و 12، مرکز نشر دانشگاهی، تهران،1371، صص 78 - 82.
5
کارتر، الیزابت، «شوش شهر شاهی»، در شوش و جنوب غربی ایران، تاریخ و باستانشناسی، مجموعه مقالات گردهمایی بینالمللی شوش و سمینار باستانشناسی بلو، [ترجمۀ هایده اقبال]، مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایرانشناسی فرانسه، تهران، 1376، صص: 71-87.
6
مجیدزاده، یوسف (1370)، تاریخ و تمدن ایلام، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
7
مظاهری، خداکرم (1385)، گزارش فصل دوم بررسی و شناسایی باستانشناسی درۀ سیمره، آرشیو جهاد دانشگاهی واحد استان ایلام (منتشر نشده).
8
مظاهری، خداکرم (1388)، تبیین گسترۀ جغرافیایی فرهنگ عصر مفرغ (گودین III) در زاگرس مرکزی و سنجش عوامل مؤثر در نفوذ آن به دره سیمره در استان ایلام، رساله دکتری باستانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، به راهنمایی دکتر حسن طلائی (منتشر نشده).
9
نیکنامی، کمالالدین و بابک رفیعی علوی، «چرا جای نام شیماشکی احتمالآ نمیتواند در منطقه کرمان قرار داشته باشد»، مجله مطالعات باستانشناسی، سال اول، شمارۀ نخست، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 1388، صص: 199 – 215.
10
هینتس، والتر (1371)، دنیای گم شده عیلام، ترجمۀ فیروز فیروزنیا، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
11
Carter, E., 1979. The Susa sequence 3000-2000 B.C. Susa, Ville Royale I", American Journal of Archaeology, 83: 451- 454.
12
Carter, E., 1980, Excavation in Ville Royale at Susa: the third millennium B.C., Occupation, DAFI, 11:1-134.
13
Carter, E., 1991. Ceramics VII- VIII, The early Bronze Age in south western and southern Persia, Encyclopaedia Iranica, 5, Fasc. 3: 294-297.
14
Carter, E., 1998. The archaeology of Ilam, Encyclopaedia Iranica, 8, Fasc. 3: 313- 325.
15
Gasche, H., 1973. La poterie Elamite du deuxieme millenaire a.c. MDAI. 47, Leiden and Paris, E.J. Brill and P. Geuthner.
16
Gibson, M.G. and Mc Mahon, A., 1995. Investigation of the early dynastic- Akkadian transition: clave of the 18 th and 19 th seasons of excavation in area WF, Nippur, Iraq. LVII:1-40.
17
Goff, C. L. 1976. Excavation at Babajan: the Bronze Age occupation", Iran, XIV: 19-40.
18
Haerinck, E. and Overlaet, B. 2006, Luristan excavation documents, vol. 6: Bani Surmah, BAMI, The Ghent University and the Royal Museums of Art and History, Brussels.
19
Henrickson, R., 1986. A regional chronology on Godin III cultural development in central western Iran", Iran, XXIV: 1-57.
20
Henrickson, R., 1987a. Godin III and the chronology of central western Iran circa 2600-1400 B.C., in Hole, F., (ed.), The Archaeology of western Iran, Washington DC: Smith Sonian institution Press, 205-227.
21
Henrickson, R., 1987b. The Godin III chronology for central western Iran 2600-1400 B.C., Iranica Antiqua, XXII: 33-117.
22
Henrickson, R., 1991. Ceramics VI-VII, The Broze Age in North Western, western and south western Persia", Encyclopaedia Iranica, 5, Fasc. 3: 288-294.
23
Matthews, R.J. 1995. Excavations at Tell Brak, 1995", Iraq, LVII: 87-112.
24
Overlaet, B. 2005, The chronology of the Iron Age in the Pusht-I Kuh, Luristan", Iranica Antiqua, Vol. 40: 1-33.
25
Schmidt, E. M. M.Van Loon, and H. Curvers, 1989. The Holmes expedition to Lourestan, 2 Volumes, the University of Chicago Press.
26
Steve, M. J., and H. Gasche, 1971. L Acropole de Suse, ADAI: 46, Leiden: E. J. Brill and Paris: P. Geuthner.
27
Stine, S.O. 1940. Old routs in western Iran, New York, Green Wood Press.
28
Vanden Berghe, L. 1973. Pusht- I kuh, Luristan", Iran, XI: 207-209.
29
Wright, H. 1981. An early town on the Dehluran plain, excavations at Tepe Farukhabad, Memoirs of the Museum of Anthropology, University of Michigan, No. 13.
30
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی باستانشناختی در بنای آرامگاهی «برج قربان» همدان
استان همدان در پهنۀ غربی کشور از جمله مناطقی است که بناهای ارزشمندی را از دوران اسلامی در خود جای داده است. بخش مهمی از این آثار را آرامگاهها و یادمانهای تدفینی تشکیل میدهند. یادمان معماری« برج قربان» در شهر همدان از آرامگاههای برجی شاخص دوران اسلامی است که تاکنون بهگونۀ مطلوبی مطالعه نشده است. به همین منظور نگارندگان، بنای مزبور را از دیدگاه تاریخی، مزارشناسی و باستانشناختی مورد مطالعه و پژوهش قرار دادهاند. برآیند این مطالعات نشاندهندۀ آنست که بنا، مدفن یکی از مفاخر دینی صاحبنام عهد سلجوقی به نام «خواجه حافظ ابوالعلای همدانی» است و ساختمان مقبره در دورّۀ ایلخانان احداث شده است. ویژگی خاص معماری این بنا، کاربست نقشۀ دوازده ضلعی در داخل و بیرون آن میباشد.
https://jarcs.ut.ac.ir/article_52681_c318c8c7ead8095470e12aee25758ef1.pdf
2014-08-23
149
162
10.22059/jarcs.2014.52681
همدان
معماری اسلامی
برج مقبره
دورة ایلخانی
خواجه حافظ ابوالعلاء
رضا
نظریارشد
1
دانشجوی دکتری باستانشناسی، گرایش دوران اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
LEAD_AUTHOR
محمود
طاووسی
tavoosi@yahoo.com
2
استاد گروه باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
سوسن
بیانی
bayanys@yahoo.com
3
استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران
AUTHOR
جواد
نیستانی
kjkhjgyhgf@yahoo.com
4
دانشیار گروه باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
اقتداری، احمد (1375)، آثار و بناهای تاریخی خوزستان، نشر اشاره، تهران.
1
پاکتچی، احمد (1373)، «ابوالعلاء همدانی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ششم، [به کوشش: کاظم موسوی بجنوردی]، مؤسسۀ دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: 27- 25.
2
جکسن، آبراهام (1387)، سفرنامه: ایران در گذشته و حال، [ترجمه: منوچهر امیری و فریدون بدرهای]، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
3
جهانپور، علی (1379)، دیدنیهای همدان، فنآوران، همدان.
4
حاتم، غلامعلی (1379)، معماری اسلامی ایران در دورۀ سلجوقیان، مؤسسۀ انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.
5
خاقانی شروانی (1357)،تحفة العراقین، [طبع یحیی قریب]، کتابهای جیبی، تهران.
6
خان زاده، منصور (1362)، همدان (آثار تاریخی)، ادارة کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، همدان.
7
راوندی، محمد بن علی بن سلیمان (1364)، راحةالصدور و آیهالسرور، [به اهتمام و تصحیح محمد اقبال، به انضمام حواشی و فهارس با تصحیحات لازم، مجتبی مینوی]، امیرکبیر، تهران.
8
صابری همدانی، احمد (1375)، تاریخ مفصل همدان، جلد اول، عینالقضات همدانی، همدان.
9
عرب، کاظم (1373)، «بررسی ویژگیهای مقابر قرن هفتم هجری در دروازة کاشان قم»، پایاننامه کارشناسیارشد باستان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
10
عرب، کاظم، «نگرشی بر برج مقبرۀ خواجه علی صفی در قم»، مجموعه مقالات نخستین کنگرة تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد اول، ارگ بم، سازمان میراث فرهنگی کشور، کرمان 1375: 604- 589.
11
عرب، کاظم، «گچبریهای برج مقبرة خواجه اصیلالدین قم»، گزارشهای باستانشناسی(1)، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران 1376: 256- 251.
12
عرب، کاظم، «گزارش تحقیق و معرفی هفت بنای تاریخی و ارزشمند قم بازمانده از سدة هشتم هجری»، فصلنامة علمی، فنی و هنری اثر، ش 33 و 34، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران 1381: 163- 146.
13
عرب، کاظم و سید احمد موسوی، «گمانهزنی و پیگردی در مقابر باغ گنبد سبز قم»، نامة پژوهشگاه، ش 20 و 21، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، تهران 1386: 136- 121.
14
غروی، مهدی (1376)، آرامگاه در گسترة فرهنگ ایرانی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
15
فقیه میرزایی، گیلان، «مزارستان تخت فولاد اصفهان»، مجلة میراث فرهنگی، سال سوم، شمارههای 7- 6، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران 1371: 9-14.
16
گرابار، اُلگ، «اولین بناهای یادبود اسلامی»، [ترجمه: کلود کرباسی]، فصلنامة علمی، فنی و هنری اثر، ش 27- 26، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران 1375: 59- 16.
17
گروته، هوگو (1369)، سفرنامه، ترجمۀ محمد جلیلوند، نشر مرکز، تهران.
18
گلمبک، لیزا و دونالد ویلبر (1374)، معماری تیموری در ایران و توران، [ترجمه: محمد یوسف کیانی و کرامتاله افسر]، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
19
ماتیسون، سیلویا (1380)، راهنمای گردشگری و باستانشناسی در ایران، [ترجمة قسمت مربوط به همدان: منیژه اذکایی، در همداننامه: تألیف دکتر پرویز اذکایی]، نشر مادستان، همدان.
20
مستوفی قزوینی، حمداله (1362)، تاریخ گزیده، [به اهتمام عبدالحسین نوایی]، دنیای کتاب، تهران.
21
مستوفی قزوینی، حمداله (1378)، نزهةالقلوب، [به کوشش محمد دبیر سیاقی]، انتشارات طه، تهران.
22
مصطفوی، محمدتقی (1332)، هگمتانه: آثار تاریخی همدان، انجمن آثار ملی، تهران.
23
ملازاده، کاظم و مریم محمدی (1378)، دایرةالمعارف بناهای تاریخی ایران در دورة اسلامی: بناهای آرامگاهی، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، تهران.
24
نظریارشد، رضا (1392)، «بررسی و تحلیل باستانشناختی بناهای آرامگاهی دوران سلجوقی و ایلخانی استان همدان»، رسالة دکتری باستانشناسی، گرایش دوران اسلامی، [به راهنمایی دکتر محمود طاووسی]، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.
25
نیستانی، جواد (1383)، «پژوهشی در بناهای آرامگاهی مازندران مرکزی در قرن 9 هجری (با تأکید بر ویژگیهای معماری بومی)»، رسالة دکتری باستانشناسی، گرایش دوران اسلامی، [به راهنمایی دکتر محمود طاووسی]، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
26
ویلبر، دونالد (1365)، معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانیان، [ترجمه: عبداله فریار]، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
27
هیلنبراند، روبرت (1374)، «معماری» در هنرهای ایران، [تألیف دبلیو فریه، ترجمه: پرویز مرزبان]، نشر و پژوهش فرزان روز، تهران: 107- 81.
28
هیلنبراند، روبرت (1383) معماری اسلامی: عملکرد، شکل و معنا، [ترجمه: باقر آیتالهزادة شیرازی]، روزنه، تهران.
29
Kleiss, W. 1971. Erkundungsfahrten in Iran 1970, AMI 4: 106-109.
30
Kleiss, W., 1975. Islamische kultbauten in west Iran, V, AMI 8: 241- 253.
31
Mousavi, A., 2003. Hamadan Monuments, Encyclopedia Iranica, Vol XI, Fasc 6: 612- 613.
32