نگین میری
چکیده
ساسانیان در دوران شاهنشاهی خود بیش از سی سنگنگاره ایجاد کردند که بیشتر آنها در پارس، خاستگاه دینی و سیاسی ایشان قرار داشت. سنگنگارههای ساسانی تاکنون از منظرهای گوناگونی چون شاخصههای فنی، نمادگرایی، ...
بیشتر
ساسانیان در دوران شاهنشاهی خود بیش از سی سنگنگاره ایجاد کردند که بیشتر آنها در پارس، خاستگاه دینی و سیاسی ایشان قرار داشت. سنگنگارههای ساسانی تاکنون از منظرهای گوناگونی چون شاخصههای فنی، نمادگرایی، معناشناسی، زیباییشناسی، شخصتپردازی و اهمیت و مضمون تاریخی موضوع پژوهشهای بیشماری بودهاند. در این میان آنچه تاکنون کمتر به آن توجه شده منظر این سنگنگارهها در زمان آفرینش و حیات اولیه آنهاست. این سوال از دو وجه قابل بررسی است: یکی نسبت میان سنگنگارهها با محیط طبیعی و ساختهشده پیرامون خود، و دیگری پرداخت و جلوه نهایی این سنگنگارهها –که امروزه خاکستری رنگ و یکدستند. با اینکه در دهههای گذشته مساله رنگآمیزی سنگنگارههای هخامنشی دستمایه پژوهشهای قابلتوجهی بوده، مساله کاربرد رنگ و رنگآمیزی در سنگنگارههای ساسانی به جز اشاراتی کوتاه و پراکنده تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است. آیا سنگنگارههای ساسانی اساسا پرداختی رنگین داشتند؟ اگر چنین بوده، چه رنگهایی بیشتر به کار میرفتند؟ میتوان رنگآمیزی این نگارهها را بازسازی کرد؟ با توجه به اینکه شناسایی شواهد مادی رنگ بر سنگنگارههای ساسانی در دست بررسی بوده و هنوز به نتایج قطعی نینجامیده، در این پژوهش تلاش میشود با بررسی شواهد کاربرد رنگ در سایر هنرهای دوره ساسانی (موزائیککاری، نقاشیهای دیواری، گچبری و بافتهها) و نیز شواهد متنی مستقیم و غیرمستقیم برگرفته از منابع تاریخی، رنگهای غالب مورد استفاده در شمایلنگاری و هنر این دوران بازشناسی شده و در حد امکان پاسخی برای سوالهای طرح شده ارائه شود. در نهایت بر اساس مجموعه شواهد و دادهها، چنین نتیجه گرفته میشود که سنگنگارههای ساسانی در تداوم سنت رنگآمیزی سنگنگارهها در ایران باستان، که سابقه آن دست کم به دوران عیلام نو میرسد و تا دوره قاجار نیز تداوم داشته، بیتردید پرداختی رنگین داشتهاند و با توجه به نزدیکی بسیار میان سه عرصه نقاشی دیواری، گچبری و سنگنگارهها، میتوان به یک بازسازی نسبی از چهره رنگین نخستین آنها بر اساس شواهد مورد اشاره دست یافت.