علیرضا گودرزی
چکیده
سفال نوع لرستان طی سدههای نخستین هزارۀ اول ق.م در منطقۀ پیشکوه لرستان رواج یافته است. تاکنون گونهشناسی جامعی از این گونه سفال ارائه نشده و تنها نوع منقوش آن شناخته شده است. به همین دلیل سفال نوع لرستان ...
بیشتر
سفال نوع لرستان طی سدههای نخستین هزارۀ اول ق.م در منطقۀ پیشکوه لرستان رواج یافته است. تاکنون گونهشناسی جامعی از این گونه سفال ارائه نشده و تنها نوع منقوش آن شناخته شده است. به همین دلیل سفال نوع لرستان به سفال منقوش باباجانIII نیز شهرت دارد. علت عدم وجود گونهشناسی کامل سفال نوع لرستان، کمیاب بودن این نوع سفال در محوطههای کاوش شده و همچنین محدود بودن بررسیها و مطالعات باستانشناختی هزاره اول ق.م در پیشکوه طی دهههای گذشته است. نتیجهِ این فقدان در برخی موارد سبب بروز اشتباهاتی در تاریخگذاری محوطهها و نیز گونهشناسی سفالهای مربوط به آنها شده است. اما طی سالهای اخیر با کشف سفال نوع لرستان در کاوش چندین محوطه و نیز طی بررسیهای هدفمند نگارنده در منطقه پیشکوه، دادههای لازم برای این پژوهش بهدستآمده است. لذا در این مقاله سعی شده با اتکا به دادههای کاوشها و بررسیهای جدید باستانشناختی، گونهشناسی جامعی از سفال نوع لرستان ارائه شود. در این راستا تلاش شده بر اساس طبقهبندیِ یکسری از مشخصهها مانند کیفیت ساخت، نقوش و فرم ظروف گونهشناسی معتبری از این نوع سفال ارائه گردد. نتایج این پژوهش نشان داد که سفال نوع لرستان یک فرهنگ سفالگری طی سدههای نخستین هزاره اول ق.م در منطقه پیشکوه بوده است. این گونه سفال از لحاظ کیفیت ساخت در سه نوع ظریف، متوسط و خشن ساخته شده است؛ و به سه صورتِ سفال با تزیینات منقوش، سفال با تزیینات حجمی و سفال ساده تولید شده است. وجود انواع استانداردها در سفال نوع لرستان که با مطالعه و گونهشناسی این سفالینهها حاصل شد، نشان از تولید آنها در سطح گسترده دارد. علاوه بر آن، محوطه حاکمیتی باباجان تپه منبع اصلی توزیع این فرهنگ سفالگری بوده است؛ بهطوری که بیشترین حجم و اصلیترین نمونههای سفال نوع لرستان در این محوطه بهدستآمده است. این پدیده خود میتواند نشانگر نوعی از وحدت سیاسی- فرهنگی حوزه پیشکوه طی اوایل هزاره اول ق.م باشد.