نفیسه حسینیان یگانه؛ آرمان شیشه گر؛ سید محمد امین امامی؛ صمد نژاد ابراهیمی
چکیده
از دیرباز گیاهان و سایر مواد معطر در عطرسازی کاربرد داشته اند و در نتیجه تولید عطردان نیز مورد توجه صنعتگران و هنرمندان بوده است. کاربرد گیاهان و سایر مواد معطر در عطرسازی با گرفتن روغنهای عطرمایه ...
بیشتر
از دیرباز گیاهان و سایر مواد معطر در عطرسازی کاربرد داشته اند و در نتیجه تولید عطردان نیز مورد توجه صنعتگران و هنرمندان بوده است. کاربرد گیاهان و سایر مواد معطر در عطرسازی با گرفتن روغنهای عطرمایه آنها، مقدور بوده است. مواد به کار رفته در تولید مواد عطری، بیشتر از گیاهانی نظیر گلسرخ، میخک و زعفران، عود و صندل و صمغ های گیاهی و همچنین از برخی جانورانی چون آهو و ماهیعنبر، عنبر و مُشک و اظفار گرفته می شده است. عطردانهایی که برای نگهداری این محصولات به کار میرفتهاند، ظروف کوچکی از جنس های گوناگون بوده اند که بنا بر فناوری ساخت و تزئینات رایج در هر دوره اشکال و تزئینات متفاوت و متنوعی به خود گرفتهاند. همواره شیشه یکی از مواد مورد علاقه برای تولید چنین عطردان هایی بوده است. در این نوشتار پس از شرحی اجمالی دربارة پیشینة عطرسازی و کاربرد عطردان از دورة هخامنشی تا سده های نخست دوران اسلامی، به تحلیل مواد باقیمانده درون پنج ظرف شیشه ای که از نظر ظاهری عطردان محسوب می شوند، از دوره های اشکانی تا سده های نخست دوران اسلامی موجود در مخزن موزة آبگینه ها و سفالینه های ایران پرداخته شده است. بدین منظور این پنج عطردان، با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی کوپل شده با طیفسنج جرمی ((GC-MS در آزمایشگاه کروماتوگرافی گازی پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه داروئی دانشگاه شهید بهشتی مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند. آثار مواد طبیعی باقیمانده در این اشیا عمدتاً ترکیبات حاوی اسیدهای چرب، کلسترول و وکس شناسایی شده اند. همچنین در دو نمونه مشخصاً بقایای مواد عطری نیز شناسایی گردید.