عباسعلی رضائی نیا
چکیده
فضاهای معیشتی با کاربریهای مختلف در معماری روستایی ایران از اشکال متنوعی برخورداراست. یکی از این گونه فضاها، فضاهایی است که برای نگهداری دام ساخته میشود. این فضاها به صورت مستقل و یا در پیوند ...
بیشتر
فضاهای معیشتی با کاربریهای مختلف در معماری روستایی ایران از اشکال متنوعی برخورداراست. یکی از این گونه فضاها، فضاهایی است که برای نگهداری دام ساخته میشود. این فضاها به صورت مستقل و یا در پیوند با بافت روستاها شکلگرفتهاند. فضاهای دامی با معماری آزاد و یا معماری دستکند ایجاد شدهاند. در سال 1397 مجموعهای از فضاهای دستکند در روستای بابا واقع در منطقه کوهستانی طارمسفلی از توابع شهرستان قزوین برای نخستین بار مورد شناسایی نگارنده قرارگرفت. در داخل دره و بر دامنه صخرهای روستای بابا، هفت فضای دستکند با فاصله اندکی نسبت به یکدیگر و تقریبا در یک راستا ایجاد شدهاست. ساختار معماری آنها مشابه و از یک راهرو، ورودی کوتاه و اتاقی بزرگ با پوشش تاق آهنگ تشکیل شدهاست. راهرو ورودی بنا ترکیبی از لاشه سنگ های خشکه چین و دستکند و بقیه فضاها به صورت دستکند ساخته شدهاست. همچنین دو فضا از طریق دالانی کوتاه در کنار ورودی، به یکدیگر مرتبط و سایر فضاها مستقل هستند. اتاقها فاقد نورگیر هستند و تنها از طریق ورودی به فضای خارج راه مییابند. در طول دیوارها و نیز در زوایای اتاقها، تاقچهها و حفرههایی کنده شدهاست. بر سطوح داخلی آنها آثار اندود گچ و نیز در لبه آنها بازوی گلی دیده میشود. همچنین بقایایی از سکوهای سنگچین همراه با ملات گل در طول دیوار اتاقها امتداد یافتهاند. مقاله حاضر به شیوه توصیفی _ تحلیلی تلاش میکند ضمن معرفی این آثار نویافته و شناخت ویژگیهای آن، جایگاه آن را در معماری روستایی تبیین نماید. بررسی و تحلیل فضاهای معیشتی روستا نشان میدهد که مجموعه معماری دستکند روستای بابا در زمره فضاهای دامی و به عنوان آغل احشام در فصول سرد سال مورد استفاده بودهاست. در ساخت این فضاها از الگوی مشابهی بهره برده شده و نمونه شاخصی برای شناخت آغلهای مناطق سردسیر و کوهستانی است. نتایج این پژوهش برای شناخت الگوهای بومی معماری در مطالعات تاریخ معماری روستایی، قوم باستانشناسی و سایر حوزه های علوم انسانی و اجتماعی سودمند خواهد بود.
