مجید منتظر ظهوری؛ اسماعیل شراهی
چکیده
بیتردید راه بزرگ خراسان که به تعابیری مصطلح راه ابریشم خوانده می شود، یکی از مهمترین راه های تجاری در طول دوران تاریخی ایران بوده است. این مسیر مهم در یکچشمانداز و منظر جامع و کلی، کشور چین ...
بیشتر
بیتردید راه بزرگ خراسان که به تعابیری مصطلح راه ابریشم خوانده می شود، یکی از مهمترین راه های تجاری در طول دوران تاریخی ایران بوده است. این مسیر مهم در یکچشمانداز و منظر جامع و کلی، کشور چین را به سواحل مدیترانه پیوند میداد و در این راستا جاده مذکور از خراسان بزرگ در گستره ایران فرهنگی و بسیاری از نواحی مهم دیگر همجوار می گذشت. راه خراسان بزرگ علاوه بر کارکرد تجاری و تأثیرات اقتصادی و معیشتی مردمان نواحی مختلف، به دلیل برخورد فرهنگ ها، تأثیرات اجتماعی عمیقی و گستردهای بر جوامع انسانی دورههای مختلف داشت. در این میان استان مرکزی و بخصوص بخش شمال این استان در محدوده های فعلی دو شهرستان ساوه و زرندیه نقش بسیار مهمی در این راه از پیش از اسلام تا افول آن در دوره صفوی داشته است. از این رو در پژوهش حاضر با بهرهبرداری از متون تاریخی و جغرافیایی، بررسی ها و کاوش های باستان شناسی صورت گرفته، تلاش شده تا امتداد این راه باستانی و همچنین شهرها، بناها و منزلگاههای مهمی که در این مسیر تاریخی قرار داشته، مشخص و چگونگی و چرایی مسیرهای ارتباطی و موجودیت تاریخی این راه باستانی، در این ناحیه تبیین گردد. مهمترین دستاورد این پژوهش تبیین چگونگی و چرایی و چشمانداز جغرافیایی و تاریخی این راه باستانی بر اساس انطباق موقعیت محوطه های باستانی شناساییشده با جایگاه منزلگاه های اشارهشده در منابع و متون تاریخی و ترسیم نسبی راه خراسان در شمال استان مرکزی است که در این میان ساوه و مشکویه بهعنوان دو منزلگاه مهم که بهصورت مکرر متون به آنها پرداختهاند و شواهد باستانشناسی ارزشمندی که نشان از جایگاه و اعتبار بالای آنهاست، به دست آمده است؛ در طول مسیر راه خراسان مورد واکاوی قرار گرفته و آثار فرهنگی و بناهای مرتبط به این مسیر باستانی، مشخص شدند.