حسن مرادی؛ حسن کریمیان
چکیده
دشت نیریز که در حدفاصل دو حوزه فرهنگی کرمان و فارس قرار دارد، محوطه های استقراری مهمی از دوران اسلامی را در خود جای داده است. اولین گام در شناخت این استقرارگاه‌ها مطالعه داده‌های سفالی به دست آمده از ...
بیشتر
دشت نیریز که در حدفاصل دو حوزه فرهنگی کرمان و فارس قرار دارد، محوطه های استقراری مهمی از دوران اسلامی را در خود جای داده است. اولین گام در شناخت این استقرارگاه‌ها مطالعه داده‌های سفالی به دست آمده از بررسی‌های سطحی با هدف گاهنگاری و مطالعه برهمکنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای این دشت بود. بر این اساس از 63 محوطه متعلق به دوران ساسانی و اسلامی مواد فرهنگی شاخص جمع‌آوری گردید. اهمیت این یافته‌ها وقتی افزون می‌گردد که بدانیم علیرغم تلاش‌های فراوانی که در مطالعه داده‌های سفالی کرانه‌های شمالی خلیج فارس به انجام رسیده، اطلاعات اندکی از این داده‌ها در نواحی مذکور و بویژه مناطق حد فاصل ولایات فارس و کرمان در دست است. بدین سبب مطالعه مواد فرهنگی و داده‌های سفالی به دست آمده از بررسی‌های سطحی به منظور گاهنگاری محوطه‌ها و فهم برهمکنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای این دشت اهمیت مضاعفی می‌یابد.در نیل به این هدف، یافته‌های سفالی براساس شباهت‌هایشان در فرم، خمیره و تزیین به هشت گروه اصلی طبقه‌بندی و براساس نمونه‌های مشابه تاریخگذاری شدند. در نتیجه این تحقیق مشخص گردید که گروه‌های سفالی اوائل تا اواسط دوران اسلامی ارتباط زیادی را با تمدن‌های شرق به خصوص سیرجان نشان می‌دهند؛ به ویژه آنکه سفال‌های گلابه‌ای و اسگرافیاتو چندرنگ شباهت زیادی با نمونه‌های به دست آمده از سیرجان دارد و شاید بتوان نیریز را به عنوان یکی از آخرین مناطق پراکنش سفال گلابه‌ای به سمت غرب محسوب داشت. همچنین سفال‌های تاریخگذاری شده قرن 11-7 هـ. نشاندهنده ارتباط فرهنگی این منطقه از فارس با مراکزی چون سمرقند، نیشابور، کرمان و سیستان است.
